Εργασία τη νύχτα: Ο χρόνος ανάπαυσης-Οι προσαυξήσεις

Το χρονικό διάστημα απασχόλησης από την 22:00 βραδινή ώρα έως την 06:00 πρωινή ώρα της επόμενης ημέρας θεωρείται, με βάση την εργατική νομοθεσία, ως νυχτερινή απασχόληση.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 88/1999, ως χρόνος εργασίας νοείται κάθε περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος βρίσκεται στην εργασία, στη διάθεση του εργοδότη και ασκεί τη δραστηριότητα ή τα καθήκοντά του σύμφωνα με τις ισχύουσες ρυθμίσεις για κάθε κατηγορία εργαζομένων.

• Ως περίοδος ανάπαυσης νοείται κάθε περίοδος που δεν είναι χρόνος εργασίας.
• Για κάθε περίοδο 24 ωρών, η ελάχιστη ανάπαυση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από 11 συνεχείς ώρες (τροποποίηση με την υποπαράγραφο ΙΑ.14. της παραγράφου ΙΑ του άρθρου πρώτου του Ν.4093/2012).
• Η περίοδος των 24 ωρών αρχίζει την 00:01 ώρα και λήγει την 24:00 ώρα.
• Ως νυχτερινή περίοδος νοείται η περίοδος οκτώ (8) ωρών, με έναρξη την 22:00 ώρα και λήξη την 06:00 ώρα.

Ως εργαζόμενος κατά τη νυχτερινή περίοδο νοείται κάθε εργαζόμενος που απασχολείται επί τρεις (3) τουλάχιστον ώρες του ημερήσιου κανονικού χρόνου εργασίας του κατά το χρονικό διάστημα από την 22:00 ώρα έως την 06:00 ώρα ή κάθε εργαζόμενος που ενδέχεται να πραγματοποιεί κατά τη νυχτερινή περίοδο τουλάχιστον 726 ώρες του ετήσιου χρόνου εργασίας του (22 ημέρες μηνιαίως x 3 ώρες ημερησίως x 11 μήνες = 726 ώρες), εφόσον δεν προβλέπεται μικρότερος αριθμός ωρών εργασίας από συλλογική ρύθμιση ή άλλη διάταξη.

Για τον υπολογισμό του χρόνου αυτού (των 726 ωρών ετησίως) λαμβάνεται υπόψη ο ημερήσιος συνολικός χρόνος εργασίας του εργαζόμενου, εφόσον σ΄ αυτόν περιλαμβάνονται τουλάχιστον τρεις (3) ώρες του χρονικού διαστήματος από την 24:00 ώρα έως την 05:00 ή 06:00 ώρα, ανεξαρτήτως ώρας έναρξης και λήξης της βάρδιας και η εργασία του εργαζόμενου είναι σε επτά (7) τουλάχιστον συνεχείς ώρες εργασίας.

2. Προσαύξηση αποδοχών
Οι μισθωτοί, εφόσον προσφέρουν νυχτερινή εργασία που παρέχεται από 22:00 ώρας έως 06:00 ώρας, δικαιούνται να λάβουν το θεσπισμένο ελάχιστο όριο του ημερομισθίου προσαυξημένο κατά 25% που υπολογίζεται στο υποχρεωτικώς θεσπισμένο ελάχιστο όριο ημερομισθίου.

Ειδικότερα, κατά τη συμπληρωθείσα και ερμηνευθείσα από την 25825/1951 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας 18310/1946 όμοια, στους πάσης φύσεως εργαζόμενους υπαλλήλους, εργατοτεχνίτες και υπηρέτες επιχειρήσεων και εργασιών γενικά συνεχούς ή μη λειτουργίας, στις περιπτώσεις που απασχολούνται είτε τακτικά είτε έκτακτα από της δεκάτης νυχτερινής (22:00) μέχρι της έκτης πρωινής ώρας (06:00), καταβάλλεται πλην του συμφωνημένου μισθού και προσαύξηση κατά 25% επί του αναλογούντος στην απασχόληση αυτή και νόμιμα ισχύοντος ελαχίστου ορίου. Συνεπώς, καταρχήν ο εργαζόμενος δικαιούται αυτήν την προσαύξηση, ακόμα και αν ο συμφωνημένος μισθός είναι μεγαλύτερος του ελάχιστου νομίμου και καλύπτει αυτήν.

3. Η κατά 25% προσαύξηση οφείλεται και σε μισθωτούς που απασχολούνται αποκλειστικά κατά τη νύκτα
Η κατά 25% προσαύξηση του μισθού ή του ημερομισθίου για εργασία που παρέχεται κατά τη νύχτα (10:00μμ-06:00πμ) οφείλεται και σε μισθωτούς που, όπως για παράδειγμα οι νυχτοφύλακες, λόγω της φύσεως της εργασίας τους, απασχολούνται αποκλειστικά κατά τη νύχτα, εφόσον όμως οι καταβαλλόμενες σε αυτούς αποδοχές δεν είναι αυξημένες σε σχέση προς τα από τις οικείες διατάξεις προβλεπόμενα ελάχιστα όρια κατά ποσοστό τουλάχιστον 25% και μόνον αν η αύξηση αυτή είναι μικρότερη του 25%, καταβάλλεται η διαφορά.

4. Η προσαύξηση υπολογίζεται στο σύνολο των νόμιμων αποδοχών
Κατά την έννοια των ως άνω υπουργικών αποφάσεων, η βάσει αυτών οφειλόμενη προσαύξηση για νυχτερινή εργασία υπολογίζεται στο σύνολο των νόμιμων αποδοχών του μισθωτού, που περιλαμβάνουν το βασικό μισθό και τα από το νόμο οριζόμενα επιδόματα (Ολ.ΑΠ 209/1981), δεν επιτρέπεται δε παραίτηση από την εν λόγω προσαύξηση, διότι οι προβλέπουσες αυτήν διατάξεις αφορούν στη δημόσια τάξη.

5. Μισθωτοί δικαιούνται προσαύξησης 25% επί του ωρομισθίου τους, όχι όμως και επιπλέον ωρομίσθιο
Οι παρέχοντες την εργασία τους την νύχτα (από 10:00μμ έως 06:00πμ της επομένης ημέρας) μισθωτοί δικαιούνται προσαυξήσεως 25% επί του ωρομισθίου τους, όχι όμως και επιπλέον ωρομίσθιο, πέραν εκείνου, που λαμβάνουν ως μέρος του μηνιαίου μισθού τους ή ημερομισθίου τους εκτός αν πρόκειται παροχή υπερεργασίας ή υπερωριακής εργασίας, οπότε δικαιούνται και το ωρομίσθιο, για κάθε ώρα τοιαύτης εργασίας μετά των νομίμων, αναλόγως της φύσεώς της, προσαυξήσεων (Άρειος Πάγος 1520/2003).

6. Η διάταξη περί προσαύξησης της νυχτερινής εργασίας είναι αναγκαστικού δικαίου
Δεν είναι δυνατόν με κανονισμό συμβατικής ισχύος να αποκλεισθεί η εφαρμογή διατάξεων αναγκαστικού δικαίου, όπως είναι αυτές της ΥΑ 18310/1946, οι οποίες προβλέπουν για την αμοιβή της νυχτερινής εργασίας (Άρειος Πάγος 1861/2008).

7. Διάρκεια της νυχτερινής εργασίας
Ο κανονικός χρόνος εργασίας των εργαζομένων τη νύχτα δεν πρέπει να υπερβαίνει κατά μέσο όρο τις οκτώ (8) ώρες ανά 24ωρο σε περίοδο μιας εβδομάδας. Μπορεί να ορίζεται διαφορετικά από την παραπάνω περίοδο αναφοράς με ΣΣΕ που συνάπτονται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.

Στους εργαζόμενους εξασφαλίζεται ανά εβδομάδα ελάχιστη περίοδος συνεχούς ανάπαυσης 24 ωρών, η οποία συμπεριλαμβάνει καταρχήν την Κυριακή, ανάλογα με τις ισχύουσες για κάθε κατηγορία εργαζομένων διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και πρακτικές, στην οποία προστίθενται οι 11 συνεχείς ώρες της ημερήσιας ανάπαυσης της υποπαραγράφου ΙΑ.14. της παραγράφου ΙΑ του άρθρου πρώτου του Ν.4093/2012 (τροποποίηση στο άρθρο 3 του ΠΔ 88/1999).

Αν δικαιολογείται για αντικειμενικούς ή τεχνικούς λόγους ή από τις συνθήκες οργάνωσης της εργασίας, μπορεί να ορισθεί ελάχιστη περίοδος ανάπαυσης 24 ωρών.

Η Κυριακή αρχίζει την 00:01 ώρα και λήγει την 24:00 ώρα. Για τους εργαζόμενους σε δραστηριότητες που λειτουργούν ολόκληρο το 24ωρο με σύστημα διαδοχικών ομάδων εργασίας, η Κυριακή μπορεί να αρχίζει την 06:00 ώρα ή την 07:00 ώρα και να λήγει την αντίστοιχη ώρα της Δευτέρας.

Εάν η ελάχιστη περίοδος 24ωρης εβδομαδιαίας ανάπαυσης εμπίπτει σ΄αυτή την περίοδο αναφοράς, δεν λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό του μέσου όρου.

Οι εργαζόμενοι τη νύχτα, όταν η εργασία που εκτελούν ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους ή σημαντική σωματική ή πνευματική ένταση, δεν πρέπει να εργάζονται περισσότερο από οκτώ (8) ώρες κατά τη διάρκεια 24ωρης περιόδου στην οποία πραγματοποιούν νυχτερινή εργασία.

Η εργασία που ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους ή σημαντική σωματική ή πνευματική ένταση, εφόσον δεν ορίζεται από την κείμενη νομοθεσία ή από ΣΣΕ, καθορίζεται στο επίπεδο της επιχείρησης μετά από διαβούλευση μεταξύ του εργοδότη και των εκπροσώπων των εργαζομένων (Ν.1264/1982) ή των εκπροσώπων τους για θέματα υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων [ άρθρα 2 (παρ.4) και 10 του ΠΔ 17/1996 ] και σύμφωνα με τη γραπτή εκτίμηση κινδύνου ( παρ.1 του άρθρου 8 του ΠΔ 17/1996 ), στην οποία θα πρέπει να εκτιμώνται και οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη νυχτερινή εργασία.

8. Ενημέρωση Επιθεωρήσεων Εργασίας
Ο εργοδότης που χρησιμοποιεί εργαζόμενους τη νύχτα, ενημερώνει τις αρμόδιες επιθεωρήσεις εργασίας σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας υποβάλλοντας προς τούτο τους πίνακες προσωπικού και ωρών εργασίας στο Πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη».

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Παράδειγμα 1ο
Υπάλληλος με καταβαλλόμενο μηνιαίο μισθό 1.100,00 ευρώ και νόμιμο μισθό 586,08 ευρώ εργάσθηκε μέσα στα πλαίσια του συμβατικού ωραρίου απασχόλησής του από 22:00 της Πέμπτης 14 Δεκεμβρίου 2017 έως 06:00 της Παρασκευής 15 Δεκεμβρίου 2017. Να υπολογισθεί το ποσό της πρόσθετης αμοιβής που δικαιούται λόγω νυχτερινής απασχόλησης με δεδομένο ότι στην ατομική σύμβαση εργασίας δεν έχει συμπεριληφθεί όρος για δυνατότητα συμψηφισμού των καταβαλλομένων υπέρτερων αποδοχών προς οφειλόμενες προσαυξήσεις από εργασία κατά τη νύχτα και κατά τις Κυριακές.

Απάντηση
Για τις 8 ώρες απασχόλησης από 22:00 της 14/12/2017 έως 06:00 της επόμενης, δικαιούται ο εν λόγω υπάλληλος προσαύξησης 25% που υπολογίζεται στις νόμιμες αποδοχές του.

• Συνεπώς, η πρόσθετη αμοιβή είναι ίση με 8 ώρες x νόμιμο ωρομίσθιο x 25% = 8 ώρες x 3,52(*) x 25% = 7,04 ευρώ.
• *) Νόμιμο ωρομίσθιο = νόμιμος μηνιαίος μισθός x 0,006 = 586,08 x 0,006 = 3,52 ευρώ.

Παράδειγμα 2ο
Εργάτης με καταβαλλόμενο ημερομίσθιο 40,00 ευρώ και νόμιμο ημερομίσθιο 31,42 ευρώ, εργάσθηκε μέσα στα πλαίσια του συμβατικού ωραρίου απασχόλησής του από 16:00 έως 24:00 της Τετάρτης 13 Δεκεμβρίου 2017. Να υπολογισθεί το ποσό της πρόσθετης αμοιβής που δικαιούται λόγω νυχτερινής απασχόλησης με δεδομένο ότι στην ατομική σύμβαση εργασίας δεν έχει συμπεριληφθεί όρος για δυνατότητα συμψηφισμού των καταβαλλομένων υπέρτερων αποδοχών προς οφειλόμενες προσαυξήσεις από εργασία κατά τη νύχτα και κατά τις Κυριακές.

Απάντηση
Για τις 6 ώρες απασχόλησης από 16:00 έως 22:00 το ωράριο του εν λόγω εργατοτεχνίτη δεν εμπίπτει στο χρονικό διάστημα που, σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία, θεωρείται ως νυχτερινή απασχόληση.

• Συνεπώς, πρόσθετη αμοιβή λόγω νυχτερινής απασχόλησης δικαιούται για τις 2 ώρες που αφορούν το διάστημα από 22:00 έως 24:00.
• Άρα, πρόσθετη αμοιβή = 2 ώρες x νόμιμο ωρομίσθιο x 25% = 2 ώρες x 4,71 ευρώ(*) x 25% = 2,36 ευρώ.
• (*) Νόμιμο ωρομίσθιο = νόμιμο ημερομίσθιο x 0,15 = 31,42 x 0,15 = 4,71 ευρώ.

(Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη, με τίτλο «Νυχτερινή εργασία» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2017 του περιοδικού Epsilon7.)