Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου - φόρου τιμής στους χιλιάδες αγωνιστές που εξορίστηκαν στο νησί της Μακρονήσου πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή από την Κ.Ε. του ΚΚΕ. Το μνημείο έχει σκοπό να τιμήσει όλους εκείνους που μαρτύρησαν σε αυτό το νησί, που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους για την πίστη τους στα ιδανικά τους. Για εκείνους που δεν δέχτηκαν να υποδουλωθούν και να αψηφήσουν τα πιστεύω τους, αλλά βίωσαν την απίστευτη κρατική βία και την υποδούλωση από την αστική τάξη.
Τέλος, το μνημείο αυτό αποτελεί ιστορική αναφορά για τους νεότερους, έτσι ώστε όχι μόνο να μάθουν την ιστορία της Μακρονήσου, αλλά και για να αποκτήσουν πρότυπα και να μάθουν τι θα πει πίστη και θυσία για τα ιδανικά.
Το έργο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Μάρκος Γεωργιλάκης και παρουσιάζει πέντε μορφές που συμβολίζουν τα πέντε στρατόπεδα που λειτουργούσαν στη Μακρόνησο με σκοπό την «αναμόρφωση» των αγωνιστών. Ο Μ. Γεωργιλάκης ανέφερε πως η ιδιαιτερότητα του έργου βρίσκεται στις μήτρες των αγαλμάτων, οι οποίες είναι θαμμένες μέσα στο χώμα ακριβώς από κάτω από κάθε μορφή. «Μια συμβολική προσφορά στους νεκρούς που έδωσαν τη ζωή τους σε αυτό το χώμα», ανέφερε ο γλύπτης.
Το υλικό που επιλέχθηκε για την κατασκευή τους είναι ο χάλυβας, έτσι ώστε να αντέχει στον χρόνο και στις συνθήκες του νησιού.
Στο μνημείο κατέθεσαν στεφάνι ο ο Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο γραμματέας του Κ.Σ. της ΚΝΕ Νίκος Αμπατιέλος και εκ μέρους της ΠΕΚΑΜ ο αγωνιστής Μακρονησιώτης Λάζαρος Κυρίτσης. «Η Ιστορία της Μακρονήσου δεν είναι απλά ένα στιγμιότυπο της σύγχρονης ιστορίας και μία δυσάρεστη στιγμή... Από την πρώτη στιγμή που το εργατικό κίνημα έκανε τα πρώτα βήματα εμφάνισής του στην Ελλάδα δέχτηκε τη σφοδρή επίθεση της αστικής τάξης. Επίθεση, που αναβαθμίστηκε όταν ως ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Το κάτεργο της Μακρονήσου ήταν συνέχεια. Συνέχεια των διώξεων, σε βάρος του ΚΚΕ και των πρωτοπόρων αγωνιστών από κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις, όπως του Βενιζέλου ή από δικτατορικές, όπως του Πάγκαλου, του Μεταξά», ανέφερε ο Δ. Κουτσούμπας στην ομιλία του.
Η εκδήλωση έληξε με συναυλία στην οποία ακούστηκαν για πρώτη φορά τα έργα του Θάνου Μικρούτσικου «Καντάτα για τη Μακρόνησο», σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου και «Σπουδή σε ποιήματα» του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη. Τα τραγούδια ερμήνευσαν η Ρίτα Αντωνοπούλου και ο Κώστας Θωμαΐδης.
Κλείνοντας, αναφέρονται οι στίχοι του κομμουνιστή Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος βίωσε τα βασανιστήρια στα στρατόπεδα της Μακρονήσου και τα αποτύπωσε σε ποίημά του:
«Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας
είναι η απόφαση του θανάτου μας,
όταν υπάρχει κάποια διέξοδος
όταν μπορείς και να τον αποφύγεις,
και συ τον διαλέγεις
σαν τιμή και σαν χρέος για τους άλλους,
πιο πέρα από τις ανάγκες σου.
Όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή
νικάει και το θάνατο.
Τόμαθα»