Κόβουν εκατομμύρια στρέμματα από τους δασικούς χάρτες

Ερχεται η ανάπτυξη ολοταχώς! Με απόφασή του ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς συμπληρώνει το νομοθετικό παζλ που ξεκίνησε το 2003 και επιτρέπει τον αποχαρακτηρισμό εκατομμυρίων στρεμμάτων δασικού χαρακτήρα σε πεδινές εκτάσεις νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών ώστε να μετατραπούν σε χορτολιβαδικές και ιδιωτικές - άρα αυτομάτως και οικοδομήσιμες.

Η απόφαση (ΥΠΕΝ/ΔΔΕΥ/92364/2651) δημοσιεύτηκε στις 5 Οκτωβρίου και αφορά μεταξύ άλλων τη συγκρότηση και λειτουργία των Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) επί των δασικών χαρτών. Υπενθυμίζεται ότι οι δασικοί χάρτες είχαν αναρτηθεί σε μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας (55%) επί ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ακυρώθηκαν και η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε και πάλι τη διαδικασία.

Η επανεκκίνηση έγινε με τον νόμο 4685/2020 που αποκλήθηκε «περιβαλλοντοκτόνος» καθώς, μεταξύ άλλων, στο θέμα των δασικών χαρτών έθετε πολύ πιο ελαστικά κριτήρια για τον αποχαρακτηρισμό των εκτάσεων.

Με τα νέα κριτήρια, όσοι διεκδικούν τον αποχαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων μπορούν να χρησιμοποιούν πλήθος δικαιολογητικών όπως χαρτιά από τον ΟΠΕΚΕΠΕ – ακόμη και οικοδομικές άδειες που εξέδιδαν οι τοπικοί σταθμοί της Χωροφυλακής πριν από το 1975, όπως πρόσφατα αποκαλύψαμε.

Χαρακτηριστικό είναι αυτό που μας λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ), Νικήτας Φραγκισκάκης, ότι ενώ επί των ακυρωμένων δασικών χαρτών είχαν υποβληθεί 180.000 αντιρρήσεις, «με τα νέα κριτήρια οι αντιρρήσεις θα πέσουν στις 40.000 και οι υπόλοιπες θα αρχειοθετηθούν».

Δεν είναι όμως μόνο το πρόβλημα του δασικού χαρακτήρα. Με οδηγό τον νόμο 998/1979, που αποτελεί τη βάση της δασικής νομοθεσίας, σε όσες εκτάσεις χαρακτηρίζονταν δάση το Δημόσιο αποκτούσε αυτομάτως τεκμήριο κυριότητας. Επρεπε δηλαδή ο ενδιαφερόμενος να αποδείξει με συγκεκριμένα στοιχεία ότι είναι ιδιοκτήτης της έκτασης και εάν το κατάφερνε, αποκτούσε «τίτλους κυριότητας» σε ένα «ιδιωτικό δάσος» με πολλούς περιορισμούς για την αξιοποίησή του.

Το πουλόβερ άρχισε να ξηλώνεται το 2003 με τον νόμο 3208, όπου στο άρθρο 10 οριζόταν πότε το Δημόσιο «δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δάση και δασικές εκτάσεις». Εναν χρόνο αργότερα, με τον νόμο 4280, ορίστηκε ότι προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία εάν δεν αναγνωριστούν ως ιδιωτικές: α) οι χορτολιβαδικές εκτάσεις που βρίσκονται επί ημιορεινών, ορεινών και ανώμαλων εδαφών και συγκροτούν φυσικά οικοσυστήματα αποτελούμενα από φρυγανική, ποώδη ή άλλη αυτοφυή βλάστηση ή από δασική μεν βλάστηση που δεν συνιστά δασοβιοκοινότητα, β) οι βραχώδεις ή πετρώδεις εκτάσεις των ημιορεινών, ορεινών και ανώμαλων εδαφών.

Πεδινές περιοχές

Ομως, δεν έγινε καμία αναφορά τότε στις εκτάσεις με φρυγανική, ποώδη ή άλλη αυτοφυή βλάστηση που βρίσκονται σε πεδινές περιοχές και με χαμηλή κλίση. Τέτοιες εκτάσεις υπάρχουν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου αλλά και σε πεδινές παραθαλάσσιες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, ενώ υπολογίζεται πως καλύπτουν συνολικά έκταση άνω των 10 εκατομμυρίων στρεμμάτων!

Δεν διαθέτουν δέντρα, αλλά αρκούσε η «φρυγανική, ποώδης ή άλλη αυτοφυής βλάστηση» για να θεωρούνται δασικές και να αναρτώνται ως τέτοιες στους δασικούς χάρτες. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων όταν άρχισαν να αναρτώνται οι δασικοί χάρτες σε νησιά όπως η Πάτμος που χαρακτηρίζονταν δασικά στο σύνολό τους. Φαίνεται όμως ότι πλέον, και με την τελευταία απόφαση Ταγαρά, δίνεται η κατεύθυνση όχι μόνο για τον αποχαρακτηρισμό αλλά και για τη μετατροπή τους σε ιδιωτικές.

Οπως αναφέρει η απόφαση Ταγαρά, στις Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων «δεν προβάλλονται και δεν εξετάζονται θέματα ιδιοκτησίας και ούτε θίγονται ιδιοκτησιακά δικαιώματα του Δημοσίου ή των ιδιωτών». Αμέσως μετά αναφέρεται ότι «στην περίπτωση που οι αντιρρήσεις αφορούν ιδιωτική χορτολιβαδική έκταση διαπιστώνεται η αναγνώριση, ώστε να εξαιρεθεί αυτομάτως της εφαρμογής των διατάξεων της δασικής νομοθεσίας η έκταση».

Ομως και εδώ γίνεται παραπομπή στον νόμο 4280 που αναφέρει μόνο τις εκτάσεις σε ορεινές, ημιορεινές και περιοχές με ανώμαλο έδαφος. Με άλλα λόγια, σε όλες τις υπόλοιπες όχι μόνο αίρεται ο δασικός χαρακτήρας, αλλά αίρεται και το τεκμήριο ιδιοκτησίας υπέρ του Δημοσίου χωρίς να χρειάζεται να το αποδείξει αυτό όποιος το διεκδικεί.

Πρόκειται για ακόμη έναν τρόπο με τον οποίο χάνεται το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου επί των δασικών εκτάσεων, μας λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων, Νικήτας Φραγκισκάκης. Μας θυμίζει ότι η ΠΕΔΔΥ έχει προσφύγει κατά του νόμου 4685/2020 για τα ελαστικά κριτήρια που θέτει ως προς την αναθεώρηση των δασικών χαρτών: «Εχουμε προσφύγει από τις 17/8/20, υποστηρίζοντας την αντισυνταγματικότητα του άρθρου 48 και προσδιορίστηκε εκδίκαση στις 4/12. Στις 31/8 ζητήσαμε εκδίκαση προσωρινών μέτρων, αλλά ακόμη δεν έχει οριστεί δικάσιμος. Παλαιότερα, όποτε εξετάζαμε τον χαρακτήρα μιας έκτασης, μπαίναμε στην ουσία με βάση τις αεροφωτογραφίες από το 1945. Από τη στιγμή που χαρακτηρίζονταν δασικά υπήρχε τεκμήριο κυριότητας από το Δημόσιο. Με τους νόμους που ακολούθησαν και την πρόσφατη απόφαση, προκύπτει ότι για τις εκτάσεις που δεν αναφέρονται (υψόμετρο κάτω των 100 μέτρων, κλίση μικρότερη του 8%) δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσει κάποιος κατά του δημόσιου χαρακτήρα εφόσον δεν είναι δασικές», λέει ο κ. Φραγκισκάκης.

Το κόλπο με τις φρυγανικές εκτάσεις στα νησιά και τα παράλια που χάνονται διά της αποσιώπησης από τους νόμους είναι ένα από τα πολλά που δείχνουν πόσο ανοχύρωτα είναι τα δάση: «Ελάχιστα μπορούν να γίνουν με το επιστημονικό προσωπικό που έχει απομείνει στις Δασικές Υπηρεσίες. Θα ήταν ακόμη λιγότερο εάν δεν άλλαζε το ασφαλιστικό, καθώς ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 55 έτη.

Ακόμη και για τις Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων που είχαμε ζητήσει τα 2 από τα 3 μέλη να είναι δημόσιοι υπάλληλοι στη λογική της περιφρούρησης της δημόσιας υπηρεσίας, αποφασίστηκε να είναι μόνον ο ένας του Δημοσίου και οι άλλοι δύο, δικηγόρος και μηχανικός».

Κατά του νόμου 4685 για την αναθεώρηση των δασικών χαρτών έχουν επίσης προσφύγει στο ΣτΕ το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο και οι οργανώσεις Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, Καλλιστώ, Greenpeace και WWF Ελλάς. Υπέρ του νόμου αποφάσισε να παρέμβει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ).

Η αριθμητική της τακτοποίησης αυθαιρέτων

Ενα στα τρία αυθαίρετα που πάνε προς τακτοποίηση υπάγονται στην κατηγορία 5 με τις «βαριές» παρεκκλίσεις, για τα οποία η προθεσμία έληξε στις 30 Σεπτεμβρίου, παρά τις εκκλήσεις για παράταση. Το αποτέλεσμα της πίεσης ήταν η μηνιαία είσπραξη 45 εκατομμυρίων από παράβολα, ενώ τα συνολικώς αναμενόμενα έσοδα από 1,7 εκατομμύρια αυθαίρετα είναι 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ!

Με αφορμή τη λήξη της προθεσμίας, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας προχώρησαν στην ανακοίνωση απολογιστικών στατιστικών στοιχείων για τη διαδικασία τακτοποίησης που ξεκίνησε από το 2011 με διαδοχικούς νόμους.

Αναλυτικότερα:

● Μόνο τον Σεπτέμβριο του 2020 υποβλήθηκαν πάνω από 200.000 δηλώσεις για τακτοποίηση αυθαιρέτων. Οι περισσότερες (12.500) υποβλήθηκαν στις 25/9. Ταυτόχρονα πληρώθηκαν 160.000 παράβολα και εισπράχθηκαν 45 εκατομμύρια ευρώ. Υπήρξε μέρα που πληρώθηκαν 28.000 παράβολα.

● Εμειναν 40.000 αιτήσεις για τις οποίες δεν καταβλήθηκε παράβολο. Για αυτές δόθηκε προθεσμία ώς τις 15/10, αλλά ώς τις 5 Οκτωβρίου καταβλήθηκε για 4.176 περιπτώσεις.

● Τα έσοδα από τα παράβολα (250-500 ευρώ) καταλήγουν στον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ τα έσοδα από τα πρόστιμα τακτοποίησης (έως και 20.000 ή 40.000 για πολύ μεγάλες αυθαιρεσίες) στο Πράσινο Ταμείο, για έργα περιβαλλοντικού ισοζυγίου.

● Από τον Νοέμβριο του 2017, ημερομηνία έναρξης του Ν.4495, έχουν καταβληθεί περίπου 650.000 παράβολα υπαγωγής σε σύνολο 893.304 αιτήσεων. Μαζί με τους προηγούμενους νόμους (4178/2013, 4014/2011) έχουν υποβληθεί συνολικά 1.874.662 αιτήσεις για ισάριθμα αυθαίρετα. Από αυτές τις αιτήσεις, ενεργές θεωρούνται οι 1.698.641, καθώς οι υπόλοιπες δεν υποβλήθηκαν κανονικά, δηλαδή δεν πληρώθηκε το παράβολο.

● Από αυτό το σύνολο των περίπου 1,7 εκατομμυρίων αιτήσεων που είναι ενεργές, οι 311.390 θεωρούνται περαιωμένες, δηλαδή έχει πληρωθεί και το σύνολο του προστίμου. Οι υπόλοιπες βρίσκονται στα προηγούμενα στάδια επεξεργασίας, αρχικής υποβολής, υπαγωγής ή οριστικής υπαγωγής όταν έχει πληρωθεί το 30% του προστίμου.

● Εχουν εκδοθεί συνολικά περισσότερες από 2,2 εκατομμύρια βεβαιώσεις μεταβίβασης που περιλαμβάνουν τόσο τα κτίρια που έχουν υπαχθεί στις διατάξεις περί αυθαιρέτων όσο και κτίρια και ακίνητα χωρίς αυθαιρεσία.

● Τα έσοδα από τις δηλώσεις αυθαιρέτων, από τους νόμους 4014/2011, 4178/2013 και 4495/2017, έχουν υπερβεί αθροιστικά τα 2,5 δισ. ευρώ τα τελευταία 9 χρόνια. Με βάση τις δηλώσεις που έχουν υποβληθεί αλλά και αυτές που εκκρεμούν, υπολογίζεται ότι θα αναμένονται σε δόσεις για τα επόμενα χρόνια περισσότερα από 2 δισ. ευρώ επιπλέον.

● Το 25% αφορά ακίνητα χωρίς καμία οικοδομική άδεια, ενώ το 75% αφορά αυθαιρεσίες σε κτίσματα με οικοδομική άδεια.

● Τρεις στις δέκα δηλώσεις αφορούν ακίνητα εκτός σχεδίου και 7 στις 10 δηλώσεις ακίνητα εντός σχεδίου.

● Εως και 1 στα 3 ακίνητα υπάγονται στην κατηγορία 5 με τις βαριές αυθαιρεσίες, για τα οποία η προθεσμία έληξε στις 30/9/2020. Αυτό αναιρεί το επιχείρημα ότι δεν υπήρχε λόγος να δοθεί παράταση καθώς αφορούσε λίγες περιπτώσεις.

Οπως αναφέρει η ανακοίνωση, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας μελετά περαιτέρω τα στοιχεία αυτά και για την αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων έχουν προκύψει θα αναλάβει περιορισμένης κλίμακας νομοθετική πρωτοβουλία στο πλαίσιο του νέου χωροταξικού νομοσχεδίου που θα κατατεθεί σύντομα στη Βουλή.