Το πρώτο χιόνι στα ομορφότερα ορεινά οικοσυστήματα

Η ραχοκοκαλιά της χώρας είναι τα περήφανα βουνά της. Εδώ, σε αυτά τα εκπληκτικά ορεινά οικοσυστήματα, γεννιέται το σύνολο των ποταμών της χώρας, αναπτύσσονται τα μεγαλύτερα και υγιέστερα δάση, κατοικούν και διαβιούν όλα τα μεγάλα και υπό εξαφάνιση θηλαστικά της Γηραιάς Ηπείρου.

Στα κορφοβούνια της γυροπετούν σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας που σχεδόν έχουν εκλείψει από τις περισσότερες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, όπως ο γυπαετός, ο χρυσαετός, ο μαυρόγυπας, ο ασπροπάρης, ο μαυροπελαργός, ο σταυραετός, ο χρυσογέρακας. Από τα ανεμοδαρμένα ξερικά βουνά της Μάνης έως τα μεγαλόπρεπα βουνά της ελληνοαλβανικής μεθορίου, η τοπιογραφία εντυπωσιάζει με την ποικιλομορφία της και τις συνεχόμενες εναλλαγές της.

Οι κλιματικές ζώνες, ανάλογα με το ύψος και τη γεωγραφική θέση του κάθε βουνού, ποικίλλουν. Σε μερικά από τα μεγαλύτερα βουνά της χώρας ο χειμώνας έρχεται πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι σε άλλες περιοχές της Μεσογείου και τότε είναι που οι πρώτες νιφάδες εξαϋλώνουν το τοπίο, μετατρέποντάς το σε σκηνικό σκανδιναβικού παραμυθιού.

Δυστυχώς η υπέροχη αυτή τοπιογραφία με τα απίστευτα οικοσυστήματα κινδυνεύει με ολοκληρωτική καταστροφή αν ευοδωθούν τα μεγαλόπνοα σχέδια των «πράσινων» επενδυτών που προβλέπουν -με την προτροπή και ευλογία της πολιτείας- την ανάπτυξη χιλιάδων ανεμογεννητριών βιομηχανικού τύπου σε μεγάλα υψόμετρα και μέσα σε προστατευόμενες περιοχές.

Βαρνούντας, στα όρια των εθνών

Στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας -στο λεγόμενο Τριεθνές-, το όρος Βαρνούντας με τα ανεμοδαρμένα κορφοβούνια του μοιάζει κυριολεκτικά να κρέμεται επάνω από τις ομορφότερες λίμνες των Βαλκανίων, τις Πρέσπες. Πρόκειται για ένα μεγάλο και σχετικά άγνωστο βουνό, που κυριαρχεί στην τοπιογραφία της δυτικής Μακεδονίας. Αν και η κορυφή Δεσποτικό -επί ελληνικού εδάφους- έχει ύψος 2.334 μέτρα, η ψηλότερη κορυφή του βουνού υπάγεται στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και ονομάζεται Πελιστέρ (2.601 μέτρα).

Στον Βαρνούντα όπου βρέθηκα πριν από δύο χρόνια, στα μέσα Νοεμβρίου, είχα την τύχη να δω τις πρώτες νιφάδες εκείνου του χειμώνα να μετεωρίζονται στον ουρανό και στη συνέχεια να στολίζουν τα πρανή των κορυφογραμμών, τα δάση με τις οξιές, τα υπέροχα αλπικά λιβάδια. Μέσα σε λίγα λεπτά τα γήινα φθινοπωρινά χρώματα απέκτησαν αραχνοΰφαντες λευκές αποχρώσεις και το τοπίο απογειώθηκε.

Δυστυχώς μεγάλο μέρος των νοτιοανατολικών παρυφών του βουνού έχει απολέσει την άγρια ομορφιά του μετά την κατασκευή ενός μεγάλου αιολικού πάρκου με 34 ανεμογεννήτριες. Αυτά τα θεόρατα μεταλλικά θηρία με τα δήθεν υπερσύγχρονα συστήματα εντοπισμού σκότωσαν μια ομιχλώδη ημέρα τον Αύγουστο του 2020 τρεις σπάνιους ροδοπελεκάνους, γεγονός που κατέγραψε και κατήγγειλε η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών.

Σμόλικας, το δεύτερο σε ύψος βουνό της Ελλάδας

Οι ακρώρειες του Σμόλικα και της Βασιλίτσας, λόγω υψομέτρου, αλλά και τοπικού μικροκλίματος, είναι από τις πρώτες στην οροσειρά της Πίνδου που ντύνονται στα λευκά.

Ο Σμόλικας μοιράζει τον όγκο του ανάμεσα στους νομούς Γρεβενών και Ιωαννίνων και είναι το ψηλότερο βουνό της Πίνδου (2.637 μ. ύψος) και το δεύτερο μετά τον Ολυμπο ψηλότερο της Ελλάδας. Με τα χιόνια των βουνών αυτών τροφοδοτούνται δύο από τα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας, ο Αώος και ο Αλιάκμονας.

Αν πραγματικά θέλεις να νιώσεις το χειμερινό μεγαλείο της Πίνδου, θα έρθεις εδώ να σταθείς σε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά διάσελα που συνδέουν τα δύο βουνά και θα αφήσεις βλέμμα και ψυχή λεύτερα, να πετάξουν ψηλά, στις ολόλευκες ακρώρειες, τις ανεμοδαρμένες ράχες, τις βαθύσκιωτες χαράδρες.

Μια από τις ομορφότερες ορεινές διασχίσεις της Ελλάδας, η οποία μάλιστα πραγματοποιείται σε ασφάλτινο δρόμο, είναι αυτή που συνδέει τη Σαμαρίνα Γρεβενών με το Κεράσοβο του νομού Ιωαννίνων. Σε όλη τη διαδρομή θα απολαύσετε τη μοναδική θέα προς τις χιονισμένες από τις αρχές του Νοέμβρη κορυφογραμμές και θα δείτε τις κρυσταλλιασμένες οξιές να ορθώνουν τον ανάστημά τους υπομένοντας τα άγρια καιρικά φαινόμενα.

Τύμφη, το χιονισμένο δάσος του Γυφτόκαμπου

Ανάμεσα στο Τσεπέλοβο και το Ηλιοχώρι, τα δυο χωριά του Κεντρικού Ζαγοριού, απλώνεται το υψίπεδο του Γυφτόκαμπου. Η διαδρομή μέχρι εδώ είναι πραγματικό χάρμα οφθαλμών, καθώς η ορεινή φύση του βουνού της Τύμφης μας αποκαλύπτει το πιο ενδιαφέρον της πρόσωπο. Η βουή των άφθονων ρυακιών που κυλούν από παντού σκορπά τριγύρω μουσικές και η Τσούκα Ρόσα, η χιλιοτραγουδισμένη κορυφή των Βλάχων της Πίνδου, ορθώνεται απότομα πάνω από τη μικρή κοιλάδα του Γυφτόκαμπου.

Το πρώτο χιόνι εδώ, σε αυτό το υψίπεδο, κυριολεκτικά μεταμορφώνει το φθινοπωρινό τοπίο. Ενα πρωινό προς τα τέλη του Νοέμβρη ξεκίνησα με αραιή χιονόπτωση να στριφογυρίζω τις στροφές από το Σκαμνέλι προς το Βρυσοχώρι. Φτάνοντας στον Γυφτόκαμπο συνάντησα ένα τελείως διαφορετικό σκηνικό ενώ βρισκόμουν στην καρδιά μιας έντονης χιονοθύελλας που περιόριζε την ορατότητα στα ελάχιστα μέτρα. Ευτυχώς το φαινόμενο διήρκεσε λίγα λεπτά. Σε ένα ξάνοιγμα του καιρού είδα ότι η χιονόστρωση στο έδαφος είχε ξεπεράσει τους 15 πόντους. Περπάτησα πατώντας το φρέσκο χιόνι και προσέγγισα τις Σαρακατσάνικες Καλύβες που έχουν στηθεί μέσα στο δάσος. Το τοπίο μέσα στην απόλυτη σιωπή έμοιαζε εξωπραγματικό. Ξαφνικά ένιωσα σαν να είχα μεταφερθεί σε άλλη εποχή…

Βαρδούσια, οι Αλπεις της Ρούμελης

Τα Βαρδούσια όρη με τις αλλεπάλληλές ορεινές εξάρσεις τους και την αλπική τους κορμοστασιά δημιουργούν ένα απαράμιλλο ορεινό τοπίο και κυριαρχούν στην τοπιογραφία της Στερεάς Ελλάδας. Οι αρχαίοι Ελληνες ονόμαζαν το επιβλητικό αυτό βουνό «Ανεμιστός», αλλά και «Κόραξ», ονομασία που ακόμη και σήμερα επικρατεί για την ψηλότερη κορφή του. Ως «Μέγιστον Ορος» το έχει καταγεγραμμένο στα συγγράμματά του ο αρχαίος γεωγράφος και ιστορικός Στράβων. Η ονομασία Βαρδούσια είναι νεότερη και μάλλον προέρχεται από τη σλαβική λέξη «Βαρδούσι», που σημαίνει βουνό.

Το σύμπλεγμά των όμορφων αυτών βουνοκορφών προσεγγίζεται από διάφορα σημεία. Η διαδρομή από το φράγμα του Μόρνου έως το μπαλκόνι των Βαρδουσίων, το χωριό Αρτοτίνα, αποκαλύπτει όλη την αλπική τους ομορφιά καθώς η θέα προς τις ψηλότερες κορφές είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

Στα ανατολικά των Βαρδουσίων ξεχωρίζει το χωριό Ανω Μουσουνίτσα ή Αθανάσιος Διάκος, κρυμμένο μέσα στο συμπαγές ελατόδασος. Πέρσι τον χειμώνα βρέθηκα σε αυτήν την υπέροχη μεριά του βουνού και απόλαυσα την απότομη αλλαγή του καιρού καθώς μέσα σε μία μόλις ώρα είδα την τοπιογραφία να μεταμορφώνονται από φθινοπωρινή σε βαριά χειμερινή, καθώς το πυκνό χιόνι που έπεσε κάλυψε με ένα παχύ πέπλο ελατοδάση και χωριά.

Μαίναλο, λευκά έλατα στο βουνό του Πάνα

Το Μαίναλο, με τα 1.981 μέτρα ύψος, αν και μοιράζεται την ίδια γειτονιά με τα ψηλότερα από αυτό βουνά, τον Χελμό, τη Ζήρια και τον Ερύμανθο, καταλαμβάνει ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους, καθώς βρίσκεται στο κέντρο της Πελοποννήσου και διαθέτει μια ιδιαίτερη γεωμορφολογική φυσιογνωμία. Χαρακτηριστικός είναι ο πολυδαίδαλος όγκος του, αλλά και οι ψηλότερες κορφές του, που δασωμένες οι περισσότερες ώς την ακρώρεια, δίνουν την αίσθηση του πλέον πυκνόφυτου βουνού της Πελοποννήσου.

Στην προ κορονοϊού εποχή, σχεδόν κάθε χρόνο στις αρχές Δεκεμβρίου θα επιχειρούσα έστω και μία μονοήμερη απόδραση στα ελατοσκέπαστα βουνά του τραγοπόδη θεού Πάνα, για να δω τις πρώτες νιφάδες να στολίζουν τα δάση, τις στέγες των ορεινών χωριών, τις ανεμοδαρμένες κορφές. Η πιο ευχάριστη εκδρομή που μπορεί να πραγματοποιηθεί εύκολα από όλους είναι αυτή που οδηγεί από το χωριό Κάψια στο μικρό χιονοδρομικό κέντρο, στη θέση Οστρακίνα. Το σύνολο αυτή της ορεινής διαδρομής διατρέχει ένα από τα ομορφότερα ελατοδάση της Ελλάδας. Το οροπέδιο όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του χιονοδρομικού κέντρου και το ορειβατικό καταφύγιο, περίκλειστο καθώς είναι από τις τρεις ψηλότερες κορφές του βουνού, θυμίζει κοιλάδα των Αλπεων.

Ζήρια, μαγεία στα Ισώματα

«Ορος Κυλλήνη» είναι η αρχαιοπρεπής ονομασία που χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα για το δεύτερο σε ύψος βουνό της Πελοποννήσου οι περισσότεροι χάρτες. Οι ντόπιοι προτιμούν να αποκαλούν το βουνό τους Ζήρια (ψηλότερη κορφή 2.374 μ.) ή και κατά παράφραση Τζήρια, όνομα νεότερο, που προέρχεται από τη σλαβική λέξη «ζήρι», που σημαίνει βελανίδι. Οι κυριότερες κορφές που ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα σχηματίζουν ένα χαρακτηριστικό πέταλο. Στο βόρειο τμήμα του το βουνό σβήνει σχετικά ομαλά προς τη θάλασσα του Κορινθιακού κόλπου, ενώ στον Νότο τα νερά της Στυμφαλίας λίμνης χωρίζουν τη Ζήρια από τον Ολίγυρτο. Η πιο γνωστή διαδρομή που φέρνει τους επισκέπτες στα υψίπεδα της Ζήριας είναι από το δημοφιλές ορεινό θέρετρο των Τρικάλων, που απέχει 26 χιλιόμετρα από το Ξυλόκαστρο.

Ομως μια άλλη πανέμορφη ανάβαση με αυτοκίνητο στη ράχη του βουνού γίνεται από το χωριό Κεφαλάρι της Κορινθίας, που διαθέτει και έναν από τους καλύτερους παραδοσιακούς ξενώνες του Μοριά. Το χωριό βρίσκεται κοντά στις όχθες της Στυμφαλίας λίμνης και απέχει μόλις 28 χιλιόμετρα από το παραλιακό Κιάτο. Ο δρόμος από το Κεφαλάρι προς τα υψίπεδα της Ζήριας, αν και χωμάτινος στο μεγαλύτερο μέρος του, είναι αρκετά βατός ακόμη και για αυτοκίνητα που δεν έχουν κίνηση στους τέσσερεις τροχούς. Η διαδρομή ολοκληρώνεται στο υψίπεδο Ισωμα ή Ισώματα, ένα πλατύ οροπέδιο που δεσπόζει κάτω από τις κορφές του βουνού.

Αρχές του περασμένου Δεκέμβρη είχα την τύχη να δω το πρώτο χιόνι να καλύπτει αυτόν τον υπέροχο τόπο και άγρια άλογα να καλπάζουν σαν μυθικές οπτασίες μέσα στη χιονοθύελλα, μια εικόνα που δεν θα ξεχάσω ποτέ! Δυστυχώς και αυτόν τον ονειρεμένο τόπο ετοιμάζονται να τον θυσιάσουν στον βωμό της καλούμενης «πράσινης» ανάπτυξης. Τα έργα για την εγκατάσταση δεκάδων ανεμογεννητριών θα ισοπεδώσουν κυριολεκτικά τα Ισώματα και τις γύρω κορυφές.

Νοητές αποδράσεις σε τόπους και ανθρώπους

Για όσο χρονικό διάστημα θα διαρκέσει αυτός ο ιδιόμορφος εγκλεισμός λόγω πανδημίας, εμείς θα ταξιδεύουμε μαζί σας σε υπέροχους τόπους της Ελλάδας και θα εξερευνούμε, έστω και νοητά, περιοχές με μοναδικό φυσικό κάλλος που δυστυχώς απειλούνται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Μαζί έστω και νοερά, αφήνοντας πίσω για λίγο τη μουντή πραγματικότητα των μουδιασμένων και έρημων πόλεων, θα αναζητούμε την αισιόδοξη πλευρά της ζωής στην αστείρευτη, πολυποίκιλη και ζωογόνο ελληνική φύση.

Θα επισκεπτόμαστε αρχαιολογικούς χώρους, φυσικά μνημεία και ξεχωριστά χωριά που διατηρούν την αρχιτεκτονική τους ταυτότητα, θα γνωρίζουμε ανθρώπους και θα αφουγκραζόμαστε τις ιστορίες τους. Γιατί οι ψυχές είναι πάντα ταξιδιάρες, δεν αντέχουν τις «φυλακές», δεν μπαίνουν σε καραντίνα!

📍Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.gr