Μια διαφορετική ματιά στο ηρωικό 1821

Έχουν περάσει 200 χρόνια από την Επανάσταση και τον αγώνα για Ανεξαρτησία. Υπάρχουν πολλά ιστορικά έργα που γράφτηκαν εγγύτερα στα γεγονότα, αλλά σήμερα έχουμε σφαιρικότερη θεώρηση της περιόδου: Η επιστημονική έρευνα έχει προχωρήσει και μπορούμε να δούμε πιο ξεκάθαρα πώς συνδέεται το 1821 με την πορεία της Ελλάδας αυτούς τους δύο αιώνες.

Γιατί, το Έθνος και το κράτος που είμαστε σήμερα, διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από το Έθνος και το κράτος που προέκυψε τότε.

Σήμερα, μέσα στη γενικότερη κοινωνική αναταραχή, κάπου στο φόντο υποβόσκουν φιέστες και συνθήματα που σιγοβράζουν. Ενώ στην ατμόσφαιρα πλανάται κάτι σάπιο, στο τραπέζι θα έπρεπε να έχει κατατεθεί ένα καίριο ερώτημα: Τι θέλουμε να μάθει για το 1821 ένας νέος άνθρωπος που ζει σήμερα στην Ελλάδα και πώς μπορεί αυτό να το χρησιμοποιήσει στη ζωή του;

Για όλους μας σχεδόν, η πρώτη και τελευταία επαφή με την ιστορία της Επανάστασης ήταν στο σχολείο και έμοιαζε περισσότερο με αποστειρωμένη, ευλογημένη από το κράτος, επική παράθεση ανδραγαθημάτων. Στον αντίποδα, έρχονται δύο νέα, σημαντικά βιβλία, από τις εκδόσεις Διόπτρα που δεν μένουν απλά στην εξιστόρηση επικών μαχών, αλλά ανατέμνουν το 1821 με μια διαφορετική, ξεχωριστή ματιά.

Αν και γραμμένα από έγκριτους ακαδημαϊκούς, ο αναγνώστης που θα τα επιλέξει δεν χρειάζεται να έχει ακαδημαϊκό υπόβαθρο ή βαθιά γνώση του θέματος -χρειάζεται μόνο διάθεση να τρυπήσει την επιφάνεια και να εισχωρήσει με κριτική ματιά στην ουσία των πραγμάτων.

1821 – Ενάντια σε φρούρια και τείχη – Μια μικρή εισαγωγή για την ελληνική επανάσταση

Ο ιστορικός Γιώργος Μαργαρίτης σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας, στη Γαλλία, όπου το 1981 ανακηρύχθηκε διδάκτορας. Διδάσκει «Σύγχρονη Πολιτική και Κοινωνική Ιστορία» στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, ενώ ήταν υποψήφιος στο Επικρατείας του ΚΚΕ για τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015.

Στο «Ενάντια σε φρούρια και τείχη - Μια μικρή εισαγωγή για την ελληνική επανάσταση» η ιστορία ξεκινάει με μια Εταιρεία, η οποία εμπνεύστηκε και οργάνωσε την επανάσταση. Ήταν μια Εταιρεία ξενιτεμένων, μια συντροφιά εμπόρων και υπαλλήλων, με ταπεινή όμως καταγωγή, και σ’ εκείνα τα χρόνια οι ταπεινοί δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν μια επανάσταση.

Η επανάσταση ξεκίνησε αμήχανα, όπως συνήθως συμβαίνει με τις επαναστάσεις. Επιχείρησε να αποκτήσει κράτος και εξουσία μακριά από την πατρίδα για να νικήσει τον δυνάστη. Σχεδίασε φιλόδοξα χτυπήματα μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα του εχθρού. Κινήσεις περίπλοκες, δύσκολες, που απέτυχαν κλείνοντας τον κύκλο της Εταιρείας και των οραμάτων όσων την ακολούθησαν

Έπειτα, την υπόθεση της ελευθερίας ανέλαβαν οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μοριά, οι καραβοκυραίοι των νησιών, οι αρματολοί της Ρούμελης. Για να πετύχουν, όμως, χρειάζονταν τον λαό τους. Δεν γινόταν χωρίς αυτόν. Χρειάζονταν τους πολλούς Έλληνες, αυτούς που μισούσαν τον τύραννο όσο και τη δική τους μιζέρια, που δεν διάβαζαν Διαφωτιστές, αλλά μέσα τους σιγόκαιγε ο κοινός πόθος για ελευθερία.

Με αίμα και πόνο έθρεψε ο λαός τον Αγώνα. Πάνω σε αυτά τα υλικά χτίστηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος μέσα στο οποίο ζούμε σήμερα. Δεν έγινε ιδανικό, όπως πολλοί ονειρεύτηκαν. Ήταν όμως η πατρίδα μέσα στην οποία οι πολλοί μπορούσαν να ονειρεύονται το καλύτερο.

Την πολυπλόκαμη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης πραγματεύεται το βιβλίο αυτό του Γιώργου Μαργαρίτη, ρίχνοντας φως στο παρασκήνιο, και αναδεικνύοντας άγνωστους ήρωες και κρυφούς πρωταγωνιστές, μέσα από μια μεγάλη και συναρπαστικά ειπωμένη ιστορία.

Για να πάρετε μια ακόμα καλύτερη ιδέα για το περιεχόμενο, το βιβλίο συνοδεύεται από μια σειρά podcast 10 επεισοδίων για το 1821, για να ακούσετε ορισμένα από τα σημαντικά γεγονότα της Επανάστασης.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΖΟΥ
1821 - Γυναίκες και Επανάσταση - Από τον οθωμανικό κόσμο στο ελεύθερο ελληνικό κράτος

H ιστορικός Βασιλική Λάζου διδάσκει από το 2017 θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Επιμελείται ιστορικά έντυπα εφημερίδων και περιοδικών, και είναι ενεργό μέλος ιστορικών σωματείων και πολιτιστικών συλλόγων.

Στο νέο της βιβλίο «1821 - Γυναίκες και Επανάσταση» μέσα από αφηγήσεις των προεπαναστατικών χρόνων, διερευνώνται οι πραγματικότητες των γυναικών στα Γιάννενα, την Αθήνα, τις Κυκλάδες, τη Χίο και την Ύδρα. Στον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, Φαναριώτισσες και γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης αναλαμβάνουν έντονη μορφωτική και πολιτιστική δράση.

Αργότερα, μαθαίνουμε πώς έδρασαν οι γυναίκες στον πόλεμο, για την επικουρική και ενίοτε πολεμική τους δραστηριότητα. Γνωρίζουμε τις επιφανείς ηρωίδες, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους, των οποίων οι εξαιρετικές και ασυνήθιστες πράξεις τους τις έβγαλαν από την αφάνεια και τις έφεραν στο επίκεντρο συνταρακτικών εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα κοινωνικά όρια του φύλου τους.

Παράλληλα, χριστιανές και μουσουλμάνες στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους.
Αργότερα, στα χρόνια του Καποδίστρια, με φόντο τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, θίγονται ζητήματα μέριμνας των χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, των ηθικών αμοιβών και των συντάξεων για τις χήρες των αγωνιστών, της γυναικείας εκπαίδευσης και της ηχηρής απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα του Αγώνα.

Τελικά, τι άλλαξε στη ζωή των γυναικών από την οθωμανική κοινωνία στον δρόμο για το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος; Για πρώτη φορά παρουσιάζεται μια συνολική και τεκμηριωμένη εικόνα της ζωής των γυναικών κατά την Επανάσταση και τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Εξετάζονται πολλαπλές όψεις της παρουσίας και συμμετοχής όχι μόνο των επώνυμων, αλλά και των ανώνυμων, καθημερινών γυναικών, που μέχρι σήμερα ήταν αόρατες.