«Υπερξιακή πρόκληση» η οικονομική αποκάλυψη της Ευρώπης

Ο χρόνος της Ευρώπης τελειώνει. Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να αναλάβει τον Λευκό Οίκο σε λίγες εβδομάδες και την οικονομία της ηπείρου σε μια βαθύτερη δυσπραγία, τα θεμέλια πάνω στο οποία στηρίζεται η ευημερία της περιοχής δεν εμφανίζουν απλώς ρωγμές, αλλά κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, τονίζει το Politico σε ανάλυσή του.

Η οικονομία της Ευρώπης έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στην επέκταση του μπλοκ προς ανατολάς και την ισχυρή ζήτηση για τα προϊόντα της από την Ασία και τις ΗΠΑ. Αλλά καθώς η μακρόχρονη άνθηση της Κίνας φθίνει και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσινγκτον θολώνουν την εικόνα του διατλαντικού εμπορίου, εμφανίζονται προβλήματα.

Οι οικονομικοί άνεμοι που σαρώνουν την ήπειρο απειλούν να εξελιχθούν σε μια τέλεια καταιγίδα το 2025, καθώς ο Τραμπ βάζει στο στόχαστρό του την Ευρώπη. Εκτός από την επιβολή νέων δασμών στα πάντα, ο επερχόμενος ηγέτης των ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα εντείνει την απαίτησή του από τις χώρες του ΝΑΤΟ είτε να διαθέσουν περισσότερα χρήματα για τη δική τους άμυνα είτε να χάσουν την αμερικανική προστασία.

Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ήδη αγωνίζονται να συγκρατήσουν τα αυξανόμενα ελλείμματα εν μέσω μειωμένων φορολογικών εσόδων, θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.

Οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπορεί να έρχονται και να φεύγουν, αλλά αυτό που κάνει αυτή τη συγκυρία τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της Ευρώπης έχει να κάνει με τη μεγαλύτερη δυσάρεστη αλήθεια από όλες: η ΕΕ δεν καινοτομεί.

Παρόλο που η Ευρώπη έχει πλούσια ιστορία σε εντυπωσιακές καινοτομίες, συμπεριλαμβανομένων επιστημονικών ανακαλύψεων που έδωσαν στον κόσμο τα πάντα, από το αυτοκίνητο μέχρι το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα φαρμακευτικά προϊόντα, έχει εξελιχθεί σε μια χώρα που δεν μπορεί να ανταγωνιστεί.

Κάποτε ηγέτιδα της τεχνολογίας αιχμής στην αυτοκινητοβιομηχανία, η Ευρώπη σήμερα δεν έχει ούτε μία συμμετοχή στα 15 πιο δημοφιλή ηλεκτρικά οχήματα. Όπως σημείωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και κεντρικός τραπεζίτης Μάριο Ντράγκι στην πρόσφατη έκθεσή του για την υποβαθμισμένη ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες στον κόσμο είναι ευρωπαϊκές.

Αν η Ευρώπη παραμείνει στην τρέχουσα πορεία της, το μέλλον της θα είναι επίσης ιταλικό: αυτό ενός παρακμάζοντος, αν και όμορφου, χρεωμένου, υπαίθριου μουσείου για Αμερικανούς και Κινέζους τουρίστες.

«Διανύουμε μια περίοδο ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, που καθοδηγούνται ιδίως από την πρόοδο της ψηφιακής καινοτομίας, και σε αντίθεση με το παρελθόν, η Ευρώπη δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της προόδου», δήλωσε τον Νοέμβριο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ. 

Μιλώντας στο Collège des Bernardins στο Παρίσι, η Λαγκάρντ προειδοποίησε ότι το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης θα τεθεί σε κίνδυνο αν δεν αλλάξει γρήγορα πορεία. «Διαφορετικά, δεν θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε τον πλούτο που θα χρειαστούμε για να καλύψουμε τις αυξανόμενες ανάγκες μας σε δαπάνες για να διασφαλίσουμε την ασφάλειά μας, να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή και να προστατεύσουμε το περιβάλλον», είπε.

Ο Ντράγκι, ο οποίος παρουσίασε την έκθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο, ήταν πιο ωμός: «Πρόκειται για μια υπαρξιακή πρόκληση».

Κακοτεχνίες στις υποδομές

Δυστυχώς, η αποκατάσταση της οικονομικής υποδομής της Ευρώπης είναι ευκολότερη στα λόγια παρά στην πράξη.

Με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τους Ρεπουμπλικανούς του να ελέγχουν και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ άλλοτε τόσο εκτεθειμένη στις ιδιοτροπίες της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής.

Εάν ο Τραμπ κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την ήπειρο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα υποστεί ισχυρό πλήγμα. Με περισσότερες από 500 δισ. ευρώ σε ετήσιες εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από την ΕΕ, η Αμερική είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός για τα ευρωπαϊκά προϊόντα.

Η Ευρώπη φαίνεται να έχει κάνει ελάχιστα για να προετοιμαστεί για την επιστροφή του Τραμπ. Η πρώτη αντίδραση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα στην επανεκλογή του ήταν να προτείνει στην Ευρώπη να αγοράζει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις ΗΠΑ. Αυτό μπορεί να ευχαριστήσει τον Τραμπ για κάποιο διάστημα, αλλά δεν αποτελεί βιώσιμη στρατηγική.

«Η αποτυχία των ηγετών της Ευρώπης να διδαχθούν από την τελευταία προεδρία Τραμπ επιστρέφει τώρα για να μας στοιχειώσει», είπε ο Clemens Fuest, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ifo με έδρα το Μόναχο.

Ο Fuest προειδοποιεί ότι ο Τραμπ μπορεί να μην φέρνει μόνο κακά νέα για την ΕΕ. Εάν, για παράδειγμα, ακολουθήσει τα σχέδιά του να ανανεώσει τις μαζικές φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους και να επιβάλει νέους δασμούς, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα μπορούσε να εκτοξευθεί, αναγκάζοντας τα επιτόκια να αυξηθούν. Αυτό θα ενίσχυε το δολάριο, γεγονός που θα ωφελούσε τους Ευρωπαίους εξαγωγείς όταν θα μετέτρεπαν τα έσοδά τους από τις ΗΠΑ σε ευρώ.

Ο Τραμπ θα μπορούσε επίσης να είναι ανοιχτός σε μια ευρύτερη εμπορική διαπραγμάτευση με την Ευρώπη, ώστε να αποφευχθεί συνολικά ένας νέος εμπορικός πόλεμος.

Το 2018, ο Τραμπ επέβαλε δασμούς στον ευρωπαϊκό χάλυβα και το αλουμίνιο, οι οποίοι παραμένουν σε ισχύ. Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν συμφώνησε να αναστείλει τους δασμούς αυτούς μέχρι τον Μάρτιο του 2025, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια νέα αναμέτρηση με τον Τραμπ κατά τις πρώτες εβδομάδες της νέας κυβέρνησής του. Οι Ευρωπαίοι κεντρικοί τραπεζίτες προειδοποιούν ήδη ότι ένας νέος γύρος δασμών θα μπορούσε τόσο να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό όσο και να υπονομεύσει θεμελιωδώς το παγκόσμιο εμπόριο.

«Εάν η αμερικανική κυβέρνηση τηρήσει την υπόσχεση αυτή, θα μπορούσαμε να δούμε μια σημαντική καμπή στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται το διεθνές εμπόριο», δήλωσε πρόσφατα ο Joachim Nagel, πρόεδρος της Bundesbank της Γερμανίας.  

Προβλήματα που υποβόσκουν

Δυστυχώς, ο Τραμπ είναι μόνο ένας παράγοντας πολύ βαθύτερων προβλημάτων. 

Αν και η ΕΕ επικεντρώνεται στον Τραμπ και στο τι μπορεί να κάνει στη συνέχεια, όταν πρόκειται για την οικονομία της Ευρώπης, δεν είναι αυτός το πραγματικό ζήτημα. Εν τέλει, το μόνο που κάνει με τις συνεχείς απειλές για δασμούς και τις δηλώσεις του είναι να τραβάει κρύβει την εικόνα του σαθρού οικονομικού μοντέλου της Ευρώπης.

Αν η Ευρώπη είχε πιο στέρεα οικονομικά θεμέλια και ήταν πιο ανταγωνιστική σε σχέση με τις ΗΠΑ, ο Τραμπ θα είχε μικρή επιρροή στην ήπειρο.

Ο βαθμός στον οποίο η Ευρώπη έχει χάσει έδαφος σε σχέση με τις ΗΠΑ όσον αφορά την οικονομική ανταγωνιστικότητα κόβει την ανάσα. Το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για παράδειγμα, έχει διπλασιαστεί κατά ορισμένες μετρήσεις στο 30%, κυρίως λόγω της χαμηλότερης αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ.

Με απλά λόγια, οι Ευρωπαίοι δεν εργάζονται αρκετά. Ένας μέσος Γερμανός εργαζόμενος, για παράδειγμα, εργάζεται πάνω από 20% λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς συναδέλφους του. 

Μια ακόμη αιτία της πτώσης της παραγωγικότητας της Ευρώπης είναι η αποτυχία του εταιρικού τομέα να καινοτομήσει.

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), οι αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες, για παράδειγμα, δαπανούν υπερδιπλάσια ποσά από ό,τι οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές εταιρείες για έρευνα και ανάπτυξη. Ενώ οι αμερικανικές εταιρείες έχουν σημειώσει άλμα 40% στην παραγωγικότητα από το 2005, η παραγωγικότητα στην ευρωπαϊκή τεχνολογία έχει μείνει στάσιμη.

Το χάσμα αυτό είναι εμφανές και στο χρηματιστήριο: Ενώ οι αποτιμήσεις των αμερικανικών χρηματιστηρίων έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 2005, οι ευρωπαϊκές έχουν αυξηθεί μόλις κατά 60%.

«Η Ευρώπη υπολείπεται στις τεχνολογίες που θα οδηγήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη», δήλωσε η Λαγκάρντ στην ομιλία της στο Παρίσι. Η δήλωση αυτή υποτιμάει την πραγματικά κατάσταση. Η Ευρώπη δεν μένει απλώς πίσω, αλλά δεν είναι καν στον αγώνα.

Στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στη Λισαβόνα το 2000, οι ηγέτες αποφάσισαν να καταστήσουν «την ευρωπαϊκή οικονομία την πιο ανταγωνιστική στον κόσμο». Βασικός πυλώνας της λεγόμενης στρατηγικής της Λισαβόνας ήταν «ένα αποφασιστικό άλμα στις επενδύσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία».

25 χρόνια μετά, η Ευρώπη όχι μόνο δεν έχει επιτύχει τον στόχο της, αλλά έχει μείνει πολύ πίσω τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Κίνα.

Η Ευρώπη δεν πέτυχε ποτέ καν τον στόχο της να δαπανά το 3% του ΑΕΠ του μπλοκ για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α), τον κύριο μοχλό της οικονομικής καινοτομίας. Στην πραγματικότητα, οι εν λόγω δαπάνες από τις ευρωπαϊκές εταιρείες και τον δημόσιο τομέα παραμένουν καθηλωμένες στο 2% περίπου, περίπου εκεί που ήταν το 2000.

Τα πανεπιστήμια της Ευρώπης θα ήταν ένα φυσικό μέρος για να δώσουν ώθηση στην καινοτομία και την έρευνα, αλλά και εδώ η ήπειρος είναι ουραγός.

Από τα κορυφαία παγκόσμια πανεπιστήμια που εξέτασαν οι Times Higher Education, μόνο ένα ίδρυμα της ΕΕ κατατάσσεται στα 30 κορυφαία - το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου - και ισοβαθμεί στην 30ή θέση.

Οι επενδύσεις της Ευρώπης σε Ε&Α «δεν είναι απλώς πολύ λίγες, αλλά ένα σημαντικό ποσό πηγαίνει σε λάθος τομείς», δήλωσε ο Fuest του Ifo.

Βρώμικο μυστικό

Σε αυτό το σημείο έρχεται η Γερμανία. Το μικρό βρώμικο μυστικό των ευρωπαϊκών δαπανών για Ε&Α είναι ότι οι μισές από αυτές προέρχονται από τη Γερμανία. Και το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επενδύσεων κατευθύνεται σε έναν τομέα: την αυτοκινητοβιομηχανία. 

Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές, δεδομένου του μεγέθους του τομέα (τα ετήσια έσοδα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας ανέρχονται σε σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ), δεν είναι ο τομέας όπου μπορείτε να έχετε το μεγαλύτερο όφελος για το χρήμα (ή το ευρώ) σας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι καινοτομίες στον τομέα των αυτοκινήτων, όπως η βελτίωση της απόδοσης καυσίμου ενός κινητήρα, είναι σταδιακές.

Με άλλα λόγια, οι εταιρείες ανακαλύπτουν κυριολεκτικά ξανά τον τροχό, αντί για εντελώς νέα προϊόντα, όπως ένα iPhone ή το Instagram, που θα δημιουργούσαν μια εντελώς νέα αγορά.

Αν μη τι άλλο, η Ευρώπη ήταν αρκετά συνεπής. Το 2003, οι κορυφαίοι εταιρικοί επενδυτές σε Ε&Α στην ΕΕ ήταν η Mercedes, η VW και η Siemens. Το 2022, ήταν η Mercedes, η VW και η Bosch, η γερμανική εταιρεία κατασκευής ανταλλακτικών αυτοκινήτων. 

Συνολικά, η τοποθέτηση όλων των «αυγών» της Ευρώπης σε ένα καλάθι λειτούργησε αρκετά καλά ... μέχρι που δεν λειτουργούσε πια. Παρόλο που η Ευρώπη αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% των παγκόσμιων δαπανών για Ε&Α στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, οι περίφημες αυτοκινητοβιομηχανίες της Γερμανίας κατάφεραν με κάποιο τρόπο να χάσουν τη μάχη στα ηλεκτρικά οχήματα.

Αυτή η αποτυχία βρίσκεται στον πυρήνα της οικονομικής δυσπραγίας της Γερμανίας, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη ανακοίνωση της VW ότι θα κλείσει ορισμένα γερμανικά εργοστάσια για πρώτη φορά στην ιστορία της. Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας της Γερμανίας, ο οποίος απασχολεί περίπου 800.000 εργαζόμενους στην εγχώρια αγορά, αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της οικονομίας της για δεκαετίες, συμβάλλοντας περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα στην ανάπτυξη της χώρας.

Η κυριαρχία του γερμανικού τομέα αυτοκινήτων κινδυνεύει επειδή η απροθυμία του να επενδύσει στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ώθησε άλλους - ιδίως την Tesla και πολλούς κινέζους κατασκευαστές - να μπουν στο παιχνίδι. Ενώ αυτές οι εταιρείες επένδυσαν σημαντικά στην τεχνολογία μπαταριών και εξασφάλισαν πολύτιμες πατέντες, οι Γερμανοί εργάστηκαν στην προσπάθεια τελειοποίησης του κινητήρα ντίζελ. Αυτό δεν λειτούργησε τόσο καλά.

Η κρίση στον κόσμο των αυτοκινήτων της Γερμανίας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η χώρα αγωνίζεται να αντιμετωπίσει μια σειρά από άλλες περίπλοκες προκλήσεις. Η μεγαλύτερη: το διπλό χτύπημα μιας ταχέως γηράσκουσας κοινωνίας και η έλλειψη εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης. 

Πολλοί στη χώρα ήλπιζαν ότι η μεγάλη εισροή προσφύγων που βίωσε η Γερμανία τα τελευταία χρόνια θα ανακούφιζε αυτή την πίεση. Το πρόβλημα είναι ότι λίγοι από τους πρόσφυγες έχουν το μορφωτικό υπόβαθρο και τις δεξιότητες για να αναλάβουν τις θέσεις μηχανικών υψηλού επιπέδου και άλλες τεχνικές θέσεις που χρειάζονται οι γερμανικές εταιρείες.

Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, η VW, η Ford και η ThyssenKrupp, για να αναφέρουμε μόνο μερικές, ανακοίνωσαν δεκάδες χιλιάδες απολύσεις.

Αντιμέτωπες με ένα από τα υψηλότερα ενεργειακά κόστη παγκοσμίως, ακριβό εργατικό δυναμικό και αυστηρούς κανονισμούς, πολλές μεγάλες γερμανικές εταιρείες απλά μετεγκαθίστανται σε άλλες περιοχές. Σχεδόν το 40% των γερμανικών βιομηχανικών εταιρειών εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας τέτοιας μετακίνησης, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του DIHK, ενός λόμπι επιχειρήσεων. 

Η Veronika Grimm, μέλος του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, μιας μη κομματικής ομάδας κορυφαίων οικονομολόγων που συμβουλεύει τη γερμανική κυβέρνηση, υποστηρίζει ότι ο μόνος τρόπος για να αντιστρέψει η χώρα την παρακμή της είναι να ακολουθήσει θεμελιώδεις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενθάρρυνση των επενδύσεων.

Εγκλωβισμένη στον 19ο αιώνα

Ως η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, η οικονομική δυσχέρεια της Γερμανίας έχει αντίκτυπο σε όλο το μπλοκ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, την οποία οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες και οι κατασκευαστές μηχανημάτων έχουν μετατρέψει σε de facto εργοστάσιό τους τις τελευταίες δεκαετίες.

Είτε αγοράζετε μια Mercedes, μια BMW ή μια VW, οι πιθανότητες είναι πολύ καλές ότι ο κινητήρας κατασκευα΄στηκε στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία ή την Πολωνία.  Αυτό που κάνει την κρίση στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία τόσο δύσκολη για την Ευρώπη είναι ότι η ήπειρος δεν έχει τίποτε άλλο να στηριχθεί.

Και εδώ, η αντίθεση με τις ΗΠΑ είναι έντονη. Το 2003, οι μεγαλύτερες εταιρικές δαπάνες για Ε&Α στις ΗΠΑ προέρχονταν από Ford, Pfizer και General Motors. Δύο δεκαετίες αργότερα, προέρχονται από Amazon, Alphabet (Google) και Meta (Facebook).

Δεδομένου του πόσο κυρίαρχοι είναι αυτοί οι παίκτες και οι υπόλοιποι της Silicon Valley στον κόσμο της τεχνολογίας, είναι δύσκολο να δούμε πώς η ευρωπαϊκή τεχνολογία θα μπορούσε ποτέ να παίξει στην ίδια κατηγορία, πόσο μάλλον να καλύψει το χάσμα.

Ένας λόγος είναι τα χρήματα. Οι αμερικανικές startups χρηματοδοτούνται γενικά μέσω venture capital. Αλλά η δεξαμενή των επιχειρηματικών κεφαλαίων στην Ευρώπη είναι ένα μικρό κομμάτι της αντίστοιχης στις ΗΠΑ. Μόνο την τελευταία δεκαετία, οι αμερικανικές εταιρείες venture capital συγκέντρωσαν 800 δισ. δολάρια περισσότερα από τους ευρωπαίους ανταγωνιστές τους, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Αντί να επενδύουν τα χρήματά τους στο μέλλον, οι Ευρωπαίοι προτιμούν να τα αφήνουν σε μετρητά στην τράπεζα, όπου οι αποταμιεύσεις των Ευρωπαίων αξίας περίπου 14 τρισ. ευρώ «τρώγονται» σιγά σιγά από τον πληθωρισμό.

Επομένως, αν τα αυτοκίνητα και η πληροφορική είναι εκτός, η ΕΕ μπορεί να στηριχθεί στις τεχνολογίες του 19ου αιώνα στις οποίες πάντα υπερείχε, όπως τα μηχανήματα και τα τρένα, σωστά; Δυστυχώς, σε αυτό το σημείο έρχονται οι Κινέζοι.

Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της ΕΚΤ, ο αριθμός των τομέων στους οποίους οι κινεζικές επιχειρήσεις ανταγωνίζονται άμεσα τις επιχειρήσεις της ευρωζώνης, πολλές από τις οποίες είναι κατασκευαστές μηχανημάτων, έχει αυξηθεί από περίπου το ένα τέταρτο το 2002 στα δύο πέμπτα σήμερα.

Ακόμη χειρότερα, οι Κινέζοι είναι εξαιρετικά επιθετικοί ως προς τις τιμές, γεγονός που έχει συμβάλει στη σημαντική μείωση του μεριδίου της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο.

Η πολιτική της στρουθοκαμήλου

Με την Ευρώπη να βρίσκεται αντιμέτωπη με τη στασιμότητα στην ανάπτυξη, τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα και τις εντάσεις με την Ουάσιγκτον - μεταξύ άλλων - θα περίμενε κανείς μια έντονη δημόσια συζήτηση σχετικά με μια σαρωτική ατζέντα μεταρρυθμίσεων.

Δεν γίενται όμως αυτό. Η έκθεση του Ντράγκι ξεχάστηκε γρήγορα. Παρομοίως, τα συνεχή καμπανάκια από το ΔΝΤ και την ΕΚΤ δεν βρίσκουν ανταπόκριση.

Αυτό είναι πιθανότατα επειδή οι Ευρωπαίοι δεν αισθάνονται πραγματικά τοναντίκτυπο- τουλάχιστον όχι ακόμη.

Καθώς, όμως, οι οικονομικές προοπτικές της περιοχής επιδεινώνονται, οι Ευρωπαίοι πρόκειται να ξυπνήσουν απότομα. Χώρες όπως η Γαλλία, η οποία αντιμετωπίζει δημοσιονομικό έλλειμμα 6% φέτος και 7% το 2025 - υπερδιπλάσιο του επιτρεπόμενου ορίου της ευρωζώνης - θα δυσκολευτεί να διατηρήσει ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας.

Το Παρίσι δαπανά σήμερα πάνω από το 30% του ΑΕΠ για κοινωνικές δαπάνες, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο. Πολλές άλλες χώρες της ΕΕ δεν βρίσκονται πολύ πίσω.

Εάν η οικονομική τύχη της Ευρώπης δεν αντιστραφεί σύντομα, οι χώρες αυτές θα αντιμετωπίσουν δύσκολες αποφάσεις -όπως η Ελλάδα το 2010- καθώς το κόστος δανεισμού τους θα αυξάνεται.

Η πιθανή έκβαση θα είναι μια ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής, καθώς οι λαϊκιστές της άκρας δεξιάς και της αριστεράς εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να επιτεθούν στο κατεστημένο.

Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη σε αρκετές χώρες, με πιο ανησυχητικό αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία.

Το πρόβλημα είναι ότι μέχρι να ξυπνήσουν οι Ευρωπαίοι στη νέα τους πραγματικότητα, μπορεί να είναι πολύ αργά για να κάνουν πολλά γι' αυτό.

Πηγή: skai.gr

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.