Δυο Ελληνες συνθέτες από την Ουκρανία

Η συνολική έκδοση των σωζόμενων έργων του καταγόμενου από τη Μύκονο συνθέτη και μουσικοκριτικού Γεωργίου Αξιώτη από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών (ΦΟΑ) με τη συνδρομή του Δήμου της Μυκόνου και το ανέβασμα της όπερας του Διονύσιου Λαυράγκα «Διδώ» την Παρασκευή σε συναυλιακή μορφή στο θέατρο «Ολύμπια», επίσης από τη ΦΟΑ, υπό τον Βύρωνα Φιδετζή με Ελληνες μονωδούς.

Οι φιλόμουσοι ακροατές εδώ στην Ελλάδα εστιάζουμε πάντα στην απόλαυσή μας. Καθώς, σήμερα, μας έχει κακοσυνηθίσει και έχει υπονομεύσει την πρόσληψή μας η ευκολία του CD και των ψηφιακών μέσων αναμετάδοσης, ξεχνάμε ότι μουσική είναι μια παραστατική τέχνη όπερ σημαίνει ότι η μουσική υπάρχει πραγματικά μόνον όταν εκτελείται ζωντανά από ανθρώπους στο εκάστοτε εδώ-και-τώρα. Για να παρουσιαστεί ζωντανά η μουσική είναι απαραίτητο να υπάρχει αξιόπιστο μουσικό υλικό, δηλαδή νότες διατυπωμένες δίχως λάθη, σε σωστή αρμονία, τυπωμένες ευανάγνωστα στο χαρτί, για κάθε όργανο και φωνή και για τον αρχιμουσικό. Στην περίπτωση του ρεπερτορίου των μεγάλων κλασικών έχουμε την ξένοιαστη πολυτέλεια αυτό να το θεωρούμε δεδομένο: το έχουν φροντίσει κάποιοι άλλοι, αλλού, κάποτε. Στην περίπτωση, όμως, του δικού μας ιστορικού ρεπερτορίου δεν συμβαίνει καθόλου έτσι: κατά κανόνα οι συνθέσεις των «παλιών» συνθετών μας του 19ου και 20ού αιώνα –Επτανησιακή, Εθνική Σχολή- διασώζονται στα πρωτότυπα χειρόγραφα και απαιτείται πολύς χρόνος, κόπος και χρήμα για να παράξουν κάποιοι –όχι: δεν γίνεται από μόνο του!- οριστικές εκδόσεις, φερέγγυο μουσικό υλικό για ζωντανές εκτελέσεις. Ιδού, λοιπόν, μια από τις (πρακτικές) αιτίες που δεν παίζεται καθόλου ή παρά πολύ σπάνια η ιστορική ελληνική μουσική. Οι άλλες –όμοια σοβαρές- αιτίες είναι αντικείμενο άλλης συζήτησης...

Στην περίπτωση του μυκονιάτικης καταγωγής συνθέτη και μουσικοκριτικού Γεωργίου Αξιώτη (Μαριούπολη Ουκρανίας, 1875 – Αθήνα 1924) το δύσκολο και ακριβό έργο της συνολικής έκδοσης των σωζόμενων έργων του ανέλαβαν η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών (ΦΟΑ) με τη συνδρομή του Δήμου της Μυκόνου, νησί απ’ όπου καταγόταν ο συνθέτης και όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του. Η ιδιαίτερα φροντισμένη, τετράτομη έκδοση περιλαμβάνει τα έργα για πιάνο (Τ.1), τα τραγούδια (Τ.2), τα έργα για ορχήστρα (Τ.3, παρτιτούρα αρχιμουσικού) και τα έργα για κουαρτέτο εγχόρδων (Τ.4, παρτιτούρα και πάρτες οργάνων). Η έκδοση παρουσιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» με στήριξη του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. Οσοι ενδιαφέρονται να ακούσουν τη μουσική αυτή καθαυτή, ας αναζητήσουν αφ’ ενός την προ τριετίας δισκογραφική έκδοση συμφωνικών έργων του Αξιώτη από τη NAXOS σε ηχογραφήσεις που έγιναν το 2003 με τη Νέα Συμφωνική Ορχήστρα Οπερας του Φεστιβάλ της Σόφιας υπό τον αρχιμουσικό Βύρωνα Φιδετζή, και αφ’ ετέρου την έκδοση από την εγχώρια εταιρία SUBWAYS διπλού CD με πιανιστικά έργα, τραγούδια και κουαρτέτο εγχόρδων του ίδιου συνθέτη.

Παρόμοια συνθήκη ισχύει για το τωρινό ανέβασμα της όπερας του Διονύσιου Λαυράγκα «Διδώ» (1908) που θα πραγματοποιηθεί σε συναυλιακή μορφή στο θέατρο Ολύμπια (ΟΠΑΝΔΑ), την ερχόμενη Παρασκευή 21/3/2025 από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Βύρωνα Φιδετζή με Ελληνες μονωδούς. Το έργο του πρωτεργάτη του Ελληνικού Μελοδράματος πρωτοπαρουσιάστηκε με επιτυχία από τον θίασο του Ελληνικού Μελοδράματος πριν περισσότερο από εκατό χρόνια, το 1909, στο κακορίζικο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας. Από την ΕΛΣ η «Διδώ» έχει παρασταθεί σκηνικά μία και μοναδική φορά, τον μακρινό Απρίλιο του 1952, σε σκηνοθεσία Ρενάτο Μόρντο και διεύθυνση του Αντίοχου Ευαγγελάτου. Αποσπάσματά της ακούστηκαν επίσης τον Δεκέμβριο του ’50 και τον Νοέμβριο του ’94. Μετά από συνεννόηση με το Κέντρο Ερευνας και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (ΚΕΤΩΑ), όπου προ διετίας κατατέθηκε το αρχείο χειρογράφων του Λαυράγκα, δόθηκε πρόσβαση στο πρωτότυπο υλικό της όπερας και με την αξιοποίηση και άλλου αρχειακού υλικού η ΦΟΑ προχώρησε με δική της δαπάνη, σε νέα σύγχρονη έκδοση της «Διδούς». Υστερα από 73 χρόνια, το έργο θα ακουστεί επιτέλους ολόκληρο από μια νέα γενιά Ελλήνων ακροατών. Οσοι ενδιαφέρονται θα έχουν ευκαιρία να συμπληρώσουν ένα μείζον κενό στον χάρτη της εγχώριας μουσικής πατριδογνωσίας. Επίσης, καθώς στα 1885-89 ο Λαυράγκας υπήρξε μαθητής του Μασνέ και του Ντελίμπ στο Παρίσι, θα μπορέσουν να εντοπίσουν το στίγμα της λυρικής γραφής του Επτανήσιου συνθέτη στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής μουσικής τις δεκαετίες εκατέρωθεν του 1900. Οπως και στην περίπτωση του Αξιώτη η πρώτη βασική δικαιολογία για τη μη παρουσίαση της «Διδούς» έχει αρθεί!