Ο Ντόναλντ Τραμπ πατάει το… κουμπί

«Hμέρα Απελευθέρωσης» σήμερα για την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ανακοινώνει νέους δασμούς, «ανταποδοτικούς», που θα μπορούσαν ενδεχομένως να πυροδοτήσουν την κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος όπως αυτό διαμορφώθηκε στις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ο πλανητάρχης υποστηρίζει ότι οι νέοι δασμοί θα σταματήσουν την εκμετάλλευση των ΗΠΑ από τους εμπορικούς της εταίρους. Στην πραγματικότητα, η απόφασή του θα μπορούσε να αποτελέσει απαρχή ενός ανελέητου εμπορικού πολέμου, εμπλέκοντας τις χώρες της υφηλίου σε μια σειρά από δασμούς, αντίποινα και πολυετείς διαπραγματεύσεις. Μια τέτοια κλιμάκωση θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, μείωση της ανταγωνιστικότητας, κατακερματισμό των παγκόσμιων αλυσίδων προσφοράς, κοστίζοντας στην υφήλιο ευημερία 1,4 τρισ. δολαρίων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων του Aston Business School.

Το σχέδιο που οι συνεργάτες του Τραμπ εκπόνησαν προβλέπει σύμφωνα με χθεσινό δημοσίευμα της Washington Post την επιβολή ενός γενικού δασμού περίπου 20% για σύνολο των αγαθών που εισάγουν απ’ όλες τις χώρες οι ΗΠΑ (πάνω από 3 τρισ. δολάρια ετησίως). Προσδοκάται ότι θα αποφέρει έσοδα μεγαλύτερα των 6 τρισ. δολαρίων στην επόμενη δεκαετία. Παρότι στον υπολογισμό αυτό δεν προσμετρώνται οι απώλειες από μια πιθανή μείωση της ζήτησης για τα εισαγόμενα αγαθά, μια τέτοια απόφαση θα ανεβάσει το συνολικό επίπεδο των αμερικανικών δασμών στα υψηλά που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης στη δεκαετία του 1930. Ο Τραμπ αναμένει ότι υπό την πίεση αυτή οι υπόλοιπες κυβερνήσεις θα σπεύσουν να διαπραγματευτούν προσφέροντας γην και ύδωρ.

Ωστόσο αυτό δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. Εάν οι πρωτοβουλίες διαπραγμάτευσης αποτύχουν, τότε οι μεγάλοι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ θα αντεπιτεθούν με αντίποινα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, διεμήνυσε χθες από το Ευρωκοινοβούλιο ότι η Ε.Ε., αν και προτιμά τη διαπραγμάτευση διαθέτει ένα «ισχυρό σχέδιο» απάντησης στους δασμούς του Τραμπ. «Η Ευρώπη έχει πολλά χαρτιά. Από το εμπόριο στον τομέα της τεχνολογίας μέχρι το μέγεθος της αγοράς μας. Αλλά, αυτή η ισχύς βασίζεται επίσης στην ετοιμότητά μας να λάβουμε σταθερά αντίμετρα. Ολα τα μέσα είναι στο τραπέζι» είπε. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα μπορούσε να στοχεύσει τις μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας των ΗΠΑ, όπως η Google, ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως το PayPal. Η Κίνα έχει επίσης ένα μακρύ μενού πιθανών αντιποίνων, από το πρεσάρισμα της Tesla έως την υποτίμηση του γιουάν.

Ανεξαρτήτως του πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις των δύο μερών, η επιμονή του Τραμπ στη χρήση των δασμών για να επιτεθεί σε μια τεράστια σειρά αμερικανικών δεινών και εχθρών υποδεικνύει πάντως ότι η αβεβαιότητα στο διεθνές εμπόριο ήρθε για να μείνει. Οι δασμοί, που έχουν σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν τις υποτιθέμενες εμπορικές ανισορροπίες με άλλες χώρες, αποτελούν μέρος ενός μπαράζ μέτρων που έχει θέσει σε κίνηση ο Τραμπ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο. Η κυβέρνησή του διερευνά περιορισμούς στο εμπόριο προϊόντων –από φαρμακευτικά προϊόντα έως ημιαγωγούς– παρόμοιους με τον φόρο 25% που ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα στα αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά. 

Την ίδια στιγμή η πρόσφατη απειλή του για τιμωρία των χωρών που αγοράζουν πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα δείχνει ότι ο Τραμπ βλέπει τους εμπορικούς δασμούς ως ένα όπλο πολλαπλών χρήσεων που μπορεί να στοχεύσει σχεδόν σε κάθε στόχο. Ισοδυναμεί με οικονομικές κυρώσεις ανάλογες με αυτές που έχουν χρησιμοποιήσει οι ΗΠΑ κατά του Ιράν και της Ρωσίας και ισχύουν όχι μόνο για τον βασικό στόχο αλλά και κάθε οντότητα που τολμά να κάνει δουλειές με αυτόν. Την Κυριακή, ο Τραμπ απείλησε να επιβάλει δασμούς 25% έως 50% στους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου, εάν ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μπλοκάρει τις προσπάθειές του να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η απειλή αυτή χτυπά όχι μόνο τη Μόσχα, αλλά πιέζει αφόρητα και την Ινδία, η οποία στηρίζεται στο φτηνό ρωσικό πετρέλαιο.

Μια αδρή ιδέα για το εύρος των επιπτώσεων των δασμών που επιβάλλει από σήμερα η κυβέρνηση Τραμπ μεταξύ άλλων στο διεθνές εμπόριο αυτοκινήτων δίνουν τα στοιχεία της Eurostat για τους μεγαλύτερους «πελάτες» της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας ανά τον κόσμο. Η Ε.Ε. εξήγαγε πέρσι 5,4 εκατομμύρια αυτοκίνητα και εισήγαγε 4 εκατομμύρια αυτοκίνητα. Αν και σε σύγκριση με το 2019, ο αριθμός των εξαγόμενων αυτοκινήτων εμφανίζεται μειωμένος κατά 13,2%, σε αξία οι εξαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων αυξήθηκαν κατά 25 δισ. ευρώ ή 17,7%, λόγω αύξησης των τιμών, πράγμα που εκτοξεύει το εμπορικό πλεόνασμα της Ε.Ε. στα αυτοκίνητα στα 89,3 δισ. ευρώ. Ποιος είναι όμως ο κορυφαίος αποδέκτης των ευρωπαϊκών αυτοκινήτων; Οι ΗΠΑ, με αξία 39 δισ., σχεδόν το 40% των συνολικών εξαγωγών. Αντιθέτως, η αξία των εισαγωγών αμερικανικών αυτοκινήτων στην Ε.Ε. ήταν μόλις 8,4 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι στον πόλεμο των δασμών η Ε.Ε. δεν μπορεί να αντισταθμίσει το μεγάλο πλήγμα που θα υποστεί από τις ΗΠΑ και τα αντίποινά της πρέπει να κατευθυνθούν σε άλλα αμερικανικά αγαθά και υπηρεσίες.