Ενας κόσμος μπερδεμένος, ένα σενάριο αμφιλεγόμενο

Ράμι Μάλεκ, Λόρενς Φίσμπερν σε μία σκηνή από τον «Ερασιτέχνη»

O Eρασιτέχνης (Τhe Amateur)

Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει για τον τρόπο που ο, πάντα συμπαθής ηθοποιός, Ράμι Μάλεκ αποδίδει τη δολοφονική μανία εκδίκησης του ήρωά του Τσάρλι Χέλερ στη νέα ταινία του Τζέιμς Χόους.

Ο Ράμι Μάλεκ (ο οποίος είχε πάρει το Οσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου υποδυόμενος τον τραγουδιστή των Queen, Φρέντι Μέρκιουρι, στο «Bohemian Rhapsody» το 2019) στη νέα ταινία του Τζέιμς Χόους «The Amateur», που προβάλλεται αυτό τον καιρό στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες ως «Ο ερασιτέχνης», παίζει τον Τσάρλι Χέλερ, έναν σχετικά χαμηλόβαθμο υπάλληλο στο τμήμα αποκρυπτογράφησης της CIA. Ο Χέλερ τυχαία ανακαλύπτει μια σειρά παραβάσεων από την ίδια την υπηρεσία που τον έχει προσλάβει: εξ αρχής, δηλαδή, ο χαρακτήρας τοποθετείται ανάμεσα στις απαιτήσεις της θέσης του και της συνείδησής του. Αυτό όμως που τον σπρώχνει προς τη δράση δεν είναι ένα ηθικό δίλημμα, αλλά η ανάγκη για εκδίκηση όταν η όμορφη και τρυφερή σύζυγός του Σάρα (Ρέιτσελ Μπρόσναχαν) σκοτώνεται σε τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο. Ο Χέλερ προσπαθεί να εξασφαλίσει την υποστήριξη των αφεντικών του για την καταδίωξη των δραστών, αλλά σύντομα διαπιστώνει την απροθυμία τους. Τότε ξεκινά μόνος μια δολοφονική εκστρατεία εναντίον όλων των εμπλεκόμενων στον θάνατο της Σάρας.

Από την αρχή μέχρι το τέλος το κατασκοπικό θρίλερ παίζει το χαρτί της ηθικής ακεραιότητας ενός ανθρώπου μέσα σε έναν κόσμο διεφθαρμένο και απάνθρωπο. Για να δώσουν έμφαση σε αυτό το σημείο οι σεναριογράφοι -Κεν Νόλαν, Γκάρι Σπινέλι, Ρομπερτ Λιτέλ και άλλοι- θέλουν ο πρωταγωνιστής να πληροί ένα προφίλ που συνδυάζει την ευαισθησία με τη διάνοια: παρ' όλο που δεν είναι ικανός να τραβήξει τη σκανδάλη, ενορχηστρώνει πολύπλοκες και φαντασμαγορικές δολοφονίες. Μάλιστα, για να αποκλειστεί η αντιπάθεια του κοινού, ο ρόλος εύστοχα δόθηκε στον Μάλεκ που αποπνέει μια φυσική καλοσύνη. Οπως ο πρωταγωνιστής μοιάζει να σχοινοβατεί ανάμεσα στο αποδεκτό και το απαράδεκτο, έτσι και η ταινία χειρίζεται τις βίαιες ενέργειες του ήρωα «με το γάντι». Γιατί άλλο είναι να σκοτώνεις επειδή αγαπάς και άλλο για το χρήμα και τη δύναμη… σωστά;

Λάθος. Το κοινό, όπως πάντα, λειτουργεί σαν καθρέφτης. Η πρόθεση των δημιουργών να παρουσιάσουν έναν συμπαθητικό δολοφόνο εισακούεται ώς τον βαθμό που ο θεατής δέχεται να παραβλέψει τις εξίσου σκληρές βιαιοπραγίες του, οι οποίες όμως κρύβονται πίσω από τα γλυκά μάτια του Μάλεκ και από ένα ισχνό πέπλο «αγάπης» ή «τεχνολογικής δεξιότητας».

Σε μια πρόσφατη διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου η Κατριόνα Μπάλφι, η οποία στην ταινία παίζει τον μοναδικό άλλο χαρακτήρα που συμπάσχει με τον Χέλερ (αφού κι αυτή έχει χάσει άδικα τον σύζυγό της), έθιξε το θέμα: «Η ταινία θέτει το ερώτημα που αφορά την εκδίκηση και τη δικαιοσύνη. Ποια η διαφορά; Φέρνει παρηγοριά η εκδίκηση; Οταν κάποιος πονάει και αναζητά κάποιον να πληρώσει για τον πόνο του, είναι πιθανόν να τυφλωθεί από το πάθος της εκδίκησης».

Ωστόσο εξαιρουμένης της περίπτωσης που ο θεατής έχει την πρόθεση να δει την ταινία ως μια ερμηνεία του θέματος της δικαιοσύνης -όπως η Μπάλφι-, η δράση στην πραγματικότητα θυσιάζει την αμφισβήτηση στον βωμό της συμπάθειας για έναν ήρωα που έχει παραδοθεί αμετάκλητα στη μανία της εκδίκησης και που στο τέλος ανταμείβεται γι' αυτό. Παράλληλα με τη συμπάθεια μεγαλώνει και η περιέργειά μας, καθώς παρακολουθούμε τον Χέλερ να ταξιδεύει από τη μία ευρωπαϊκή πόλη στην άλλη, εφευρίσκοντας απίθανα τεχνάσματα για να τιμωρήσει τους αυτουργούς.

Ετσι ασυνείδητα η ταινία μάς οδηγεί μακριά από το θέμα της δικαιοσύνης και της αρετής. Μάλλον μας παροτρύνει να φοβόμαστε τους χάκερ και τα ρομπότ -δηλαδή αυτούς που έχουν καλύτερο έλεγχο των τεχνολογικών μέσων από τον κοινό πολίτη-, καλοί ή κακοί δεν έχει σημασία.

Πίσω από την κάμερα, για πρώτη φορά ο Μάλεκ ανέλαβε καθήκοντα παραγωγού. Πάντα τον ενδιέφερε η διαδικασία της κινηματογραφικής παραγωγής από «την αρχή ώς το τέλος» είπε. Εξάλλου ο ρόλος του παραγωγού τού επέτρεψε να επιστρατεύσει μερικούς από τους ηθοποιούς με τους οποίους ήθελε πάντα να συνεργαστεί. «Νομίζω ότι ο καθένας μπορεί να δει πως οι ηθοποιοί στην ταινία είναι κορυφαίοι επαγγελματίες». Για τον ίδιο ο ρόλος του στην ταινία τού θύμισε την εμπειρία του στην τηλεοπτική σειρά «Mr. Robot» που τον έκανε γνωστό στο πλατύ κοινό: «Με ελκύουν χαρακτήρες υψηλής νοημοσύνης που βρίσκονται σε μια κατάσταση πόνου και επιμονής ταυτόχρονα. […] Αυτά τα συστατικά ξεπερνούν το "θρίλερ" δίνοντας στην ταινία μια υφή γνησιότητας».