Τα βανδαλισμένα έργα επέστρεψαν, ο βάνδαλος φεύγει

Εθνική Πινακοθήκη

Με αυξημένα μέτρα ασφαλείας, πίσω από προστατευτικά πλεξιγκλάς, με ειδικό συναγερμό και υπό το άγρυπνο βλέμμα του προσωπικού φύλαξης εκτίθενται ξανά από χθες οι τέσσερις πίνακες του Χριστόφορου Κατσαδιώτη στην Εθνική Πινακοθήκη, ενώ αυτό συνέπεσε με την απόφαση (για άλλους λόγους) αναστολής της ιδιότητας του κομματικού μέλους της Νίκης για τον Νίκο Παπαδόπουλο.

Περίπου δύο μήνες έχουν περάσει από τότε που ο βουλευτής της Νίκης, Νίκος Παπαδόπουλος, μπήκε σαν κύριος στην Εθνική Πινακοθήκη και με ένα καλοσχεδιασμένο σόου ξεκρέμασε και πέταξε με μανία στο πάτωμα τέσσερις πίνακες -τα τρία «Εικονίσματα» και τον κυνοκέφαλο «Αγιο Χριστόφορο»- του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, φωνάζοντας πως είναι «βλάσφημοι». Περίπου δύο μήνες από τη 10η Μαρτίου και τα πράγματα δείχνουν να μπαίνουν στη θέση τους (εάν υπάρχει θεία και ανθρώπινη δίκη!): από τη μια τα βανδαλισμένα έργα βλέπουν ξανά την πόρτα της εισόδου στην Εθνική Πινακοθήκη και από την άλλη ο οργισμένος βουλευτής βλέπει την πόρτα της εξόδου από το κόμμα του.

Πρώτο και βασικό, τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη μπήκαν κυριολεκτικά στη θέση τους, από χθες, όπως είχε ανακοινώσει η Εθνική Πινακοθήκη, αφού συντηρήθηκαν και αποφασίστηκε ο τρόπος για την ασφαλή επανατοποθέτησή τους στην έκθεση «Η Σαγήνη του αλλόκοτου»: πίσω από προστατευτικά πλεξιγκλάς (για να επιβεβαιωθούν και οι πληροφορίες μας), με ειδικό λέιζερ που ενεργοποιεί τον συναγερμό αν κάποιος επισκέπτης πλησιάσει αρκετά κοντά και με αυξημένη επιτήρηση από το προσωπικό ασφαλείας του μουσείου.

Δεύτερο, ο επικεφαλής της Νίκης, Δημήτρης Νατσιός, ανέστειλε προσωρινά την ιδιότητα του μέλους στον Νίκο Παπαδόπουλο, επειδή αρνήθηκε να υπογράψει πρόταση του κόμματος σχετικά με τον Προσωπικό Αριθμό και αφού είχε προηγηθεί δημόσια ανταλλαγή πυρών. Η διαγραφή του θεωρείται βέβαιη, καθώς μετά τον βανδαλισμό στην Εθνική Πινακοθήκη, για τον οποίο καμάρωνε τηλεοπτικά, «είχε προβεί σε αρκετές διασπαστικές δράσεις» και «είχε επιτεθεί με συκοφαντίες και απρεπείς χαρακτηρισμούς στον πρόεδρο και στα μέλη του βουλευτηρίου», αναφέρει η παράταξη, ζητώντας του να παραδώσει την κοινοβουλευτική του έδρα.

Τρίτο, αλλά όχι αμελητέο, η ημερίδα με θέμα «Η ελευθερία της τέχνης: δεδομένα και προκλήσεις» που οργανώνεται σήμερα στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης, στον απόηχο ενός γεγονότος που προκάλεσε, όπως και η διαχείρισή του, δημόσιες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις. Στη συνάντηση συζητιούνται μεταξύ άλλων τα θέματα: Υπόκειται σε περιορισμούς η ελευθερία της τέχνης; Ποια είναι τα αδιάσειστα δεδομένα μιας ευνομούμενης πολιτείας πάνω στο ζήτημα; Τι συμβαίνει όταν το δικαίωμα της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης συγκρούεται με τις πεποιθήσεις ή το θρησκευτικό συναίσθημα των πολιτών; Το «ιερό» και το «βέβηλο» είναι απόλυτα διακριτές περιοχές; Ποιος είναι ο ρόλος των πολιτιστικών οργανισμών σε σχέση με τη διαφύλαξη της καλλιτεχνικής ελευθερίας;

Συμμετέχουν οι: Αγγελής Δημήτρης - ποιητής, διευθυντής περιοδικού «Φρέαρ»/Ανδρεαδάκης Ορέστης - καλλιτεχνικός διευθυντής, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης/πατήρ Βασίλειος Θερμός - ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, πρώην καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας/Καρπόζηλος Απόστολος - ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων/Κολοκοτρώνης Γιάννης - καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΔΠΘ/Οικονομόπουλος Γιώργος - δικηγόρος, νομικός σύμβουλος ΕΠΜΑΣ/Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος - ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών/Παπανικολάου Μιλτιάδης - ομότιμος καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ/Στενού Κατερίνα - διεθνής εμπειρογνώμων σε θέματα διαπολιτισμικής επικοινωνίας, πρώην διευθύντρια Πολιτιστικής Πολιτικής και Διαπολιτισμικού Διαλόγου, ΟΥΝΕΣΚΟ (Παρίσι)/Τσιάρα Συραγώ - ιστορικός τέχνης, διευθύντρια ΕΠΜΑΣ.

Ας μην ξεχνάμε ότι η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ενώ αρχικά πήρε τη γενναία απόφαση να εκτεθούν τα βανδαλισμένα έργα στο σκηνικό καταστροφής, για να θυμίζουν στους επισκέπτες τα αποτελέσματα της βίας, γρήγορα (προφανώς ύστερα από πολιτικές πιέσεις) υπαναχώρησε και τα απομάκρυνε, με τη σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη, «με γνώμονα την ασφάλεια της Εθνικής Πινακοθήκης», ενώ «εξετάζονται με τη συμβολή ειδικών οι όροι και οι προϋποθέσεις της ασφαλούς επανέκθεσής τους».

Εντονες ήταν οι αντιδράσεις από τον καλλιτεχνικό, επιστημονικό και πολιτικό κόσμο, που καταδίκασε τον ακροδεξιό σκοταδισμό αλλά και τη «λογοκρισία» που υπέστησαν τα έργα. Μεταξύ άλλων η Πρωτοβουλία Εναντίον της Λογοκρισίας οργάνωσε συγκέντρωση διαμαρτυρίας μπροστά στην Εθνική Πινακοθήκη για την άμεση επιστροφή των βανδαλισμένων έργων, ενώ εκτέθηκαν και 30 περιστατικά εικαστικής λογοκρισίας που έχουν καταγραφεί ώς σήμερα από ερευνητικό πρόγραμμα του Παντείου Πανεπιστημίου. Παράλληλα δεκάδες καλλιτέχνες, εκπρόσωποι και κληρονόμοι έργων που βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη ζήτησαν την προσωρινή απόσυρση των έργων τους, εάν δεν επέστρεφαν τα βανδαλισμένα. Πρόκειται για την Κίνηση Καλλιτεχνών, που έστειλε δύο επιστολές στην υπουργό Πολιτισμού και στη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης ασκώντας πίεση προκειμένου «να επανεκτεθούν τα έργα που αποκαθηλώθηκαν, όπως ακριβώς υπαγορεύει ο νόμος και το δημοκρατικό πολίτευμα». Τη δεύτερη επιστολή συνυπέγραψαν περισσότερες από 500 προσωπικότητες του πολιτισμού από την Ελλάδα και το εξωτερικό - ο τελευταίος που έβαλε την υπογραφή του είναι ο φημισμένος Αμερικανός σκηνοθέτης και εικαστικός Μπομπ Γουίλσον. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν: «Ο θεσμικός ρόλος της Πινακοθήκης είναι να προστατεύει τα έργα τέχνης, να υποστηρίζει τους καλλιτέχνες που φιλοξενεί και να μην επιτρέπει να παραβιάζεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης».