Μια μουσική περιπλάνηση στην εποχή που όλα ήταν δυνατά

Με «ξεναγό» τον Ντεμπισί και επιμέλεια από τη φλαουτίστα Ναταλία Γεράκη που συμπράττει με την αρπίστα Σίσσυ Μακροπούλου, τον πιανίστα Τίτο Γουβέλη, αλλά και τον ηθοποιό Γιώργο Καραμίχο στην αφήγηση του ιστορικού πλαισίου και αρκετών πικάντικων «στιγμιότυπων», η μεθαυριανή εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είναι μια συναρπαστική επιστροφή στο «γύρισμα» από τον 19ο στον 20ό αιώνα.

Το γύρισμα από τον 19ο στον 20ό αιώνα ήταν μια εποχή-ορόσημο, γεμάτη εκπλήξεις και υποσχέσεις για το μέλλον που έθεσε τα θεμέλια της μοντέρνας τέχνης. Στη μουσική αυτή τη μετάβαση εκπροσωπεί κατ' εξοχήν ο Ντεμπισί. Αυτός είναι και ο λόγος που η φλαουτίστα Ναταλία Γεράκη επιστρέφει στον μεγάλο πρωτοπόρο της γαλλικής μουσικής με μια συναυλία για φλάουτο, άρπα, πιάνο και... λόγο. Ετσι, μεθαύριο, Παρασκευή 9 Μαΐου, στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος), η εκδήλωση «Γύρισμα του αιώνα»-Fin de siècle δεν είναι μια απλή συναυλία από τρεις σημαντικούς Ελληνες σολίστ αλλά μια μουσική περιήγηση στη Γαλλία του τέλους του 19ου αιώνα. Η Ναταλία Γεράκη (φλάουτο), η Σίσσυ Μακροπούλου (άρπα) και ο Τίτος Γουβέλης (πιάνο) αποκαλύπτουν τη μετάβαση από τον ρομαντισμό στον ιμπρεσιονισμό στη Γαλλία διερευνώντας τη σχέση του Κλοντ Ντεμπισί με προγενέστερους και μεταγενέστερους ομότεχνούς του στο γύρισμα του 19ου αιώνα στο Παρίσι. Και παράλληλα με το ξεδίπλωμα της βεντάλιας των αποχρώσεων της μουσικής δημιουργίας αφήνουν να φανεί μια ανήσυχη και τολμηρή εποχή ανάμεσα σε ένα ένδοξο παρελθόν και ένα μέλλον που φάνταζε ανοιχτό σε ποικίλα οράματα, με αφηγητή, ανάμεσα στα μουσικά έργα, τον ηθοποιό Γιώργο Καραμίχο, ο οποίος, σε κείμενα της Ναταλίας Γεράκη, περιγράφει την εποχή και τις σχέσεις μεταξύ των συνθετών.

Λίγο πριν από τη συναυλία στο Μέγαρο, η Ναταλία Γεράκη μάς εξηγεί τι είναι αυτό που την έχει γοητεύσει.

● Γιατί το ενδιαφέρον σας επικεντρώνεται ειδικά σε αυτή την εποχή;

Επειδή αγαπώ να ερμηνεύω τη μουσική που γράφτηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τις μέρες μας, δηλαδή τη μοντέρνα και σύγχρονη μουσική. Εκεί στα τέλη του 19ου, στο λεγόμενο «γύρισμα του αιώνα» (Fin de siècle), γεννήθηκε ο μοντερνισμός στις τέχνες και στη λογοτεχνία. Το 1894 ο Κλοντ Ντεμπισί μάς παρέδωσε το πρώτο μοντέρνο έργο στην ιστορία της μουσικής: το «Πρελούδιο στο Απομεσήμερο ενός Φαύνου». Και εμείς οι φλαουτίστες έχουμε έναν επιπλέον λόγο να αγαπούμε τον συνθέτη και την εποχή του. Ηταν εκείνος που κατάλαβε τις δυνατότητες του καινούργιου, τότε, μεταλλικού φλάουτου και του έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στο Απομεσήμερό του. Ας αναλογιστούμε πως το Παρίσι της εποχής βρισκόταν σε καλλιτεχνικό και πνευματικό αναβρασμό. Πρόκειται για τη «χρυσή εποχή» της Γαλλίας, τη λεγόμενη Μπελ Επόκ (1871-1914).

● Τι σπουδαίο συνέβαινε τότε και ποια υπόσχεση για το μέλλον άφηνε ανοιχτή;

Υπήρξε πολιτική σταθερότητα στην Ευρώπη, που είχε επακόλουθο τη μεγάλη επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Η ιατρική, η βιολογία, η φυσική, η χημεία σημείωσαν άλματα. Εξελίχθηκαν οι κοινωνικές επιστήμες. Εφευρέθηκαν το ηλεκτρικό φως, το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο, ο φωνόγραφος, ο κινηματογράφος. Επεκτάθηκαν τα δίκτυα μεταφορών. Ολα αυτά συνέβαλαν στη βελτίωση της ζωής και καλλιέργησαν ένα πνεύμα αισιόδοξο για την πορεία της ανθρωπότητας και μια πεποίθηση πως πορευόταν προς το καλύτερο. Δυστυχώς η ευημερία ανατράπηκε από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη φρίκη που αυτός επέφερε. Ο Ντεμπισί πέθανε εν μέσω των μεγάλων βομβαρδισμών που κατέστρεψαν το Παρίσι και σήμαναν το βίαιο, οριστικό τέλος μιας ολόκληρης, αισιόδοξης, εποχής.

● Πώς δημιουργήθηκε η ιδέα για τα κείμενα που θα συνοδεύουν τη συναυλία;

Σκέφτηκα ως ακροάτρια. Δηλαδή πως θα ήθελα, εάν βρισκόμουν η ίδια στο κοινό –και ειδικά εάν δεν ήμουν καθόλου γνώστρια αυτής της μουσικής–, να μου δίνονταν οι πληροφορίες που θα με βοηθούσαν να αντιληφθώ την εποχή, τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκαν τα έργα, τους συσχετισμούς έργων και συνθετών. Το κοινό ακούει τη μουσική με επιπλέον ενδιαφέρον όταν υπάρχει αφήγηση. Και έπειτα ο λόγος σε μια συναυλία «ζεσταίνει» το κοινό. Αν και είναι απαιτητικό να μιλάς και να παίζεις (ειδικά για έναν μουσικό πνευστού οργάνου), γενικά προσπαθώ στις συναυλίες μου να δίνω κάποια στοιχεία για τα έργα, ακόμα και εάν υπάρχει σχετικό κείμενο στο τυπωμένο πρόγραμμα. Είναι κάτι που έμαθα πρωτίστως στη Γερμανία (Moderation είναι ο γερμανικός όρος). Στη συναυλία «Fin de siècle» στόχος μου ήταν η αφήγηση να μην είναι στεγνή, ακαδημαϊκή, αλλά –παραμένοντας συνεπής στη μουσικολογική προσέγγιση– ο λόγος να ρέει και να έχει χιουμοριστικά στοιχεία.

● Εχετε πάντως και στο παρελθόν αναμετρηθεί με το έργο του Ντεμπισί.

Ναι, το 2012, με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του, δημιούργησα μια μουσική παράσταση που παρουσιάστηκε στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και στη συνέχεια έγινε βιβλίο/CD. Το κείμενο επικεντρωνόταν στη ζωή και στο έργο του Ντεμπισί. Θέλησα τότε να μιλήσω σε ένα ευρύτερο κοινό για τους λόγους που αυτός ο συνθέτης υπήρξε τόσο σημαντικός για την εξέλιξη της μουσικής. Και όχι μόνο της κλασικής. Με τις αντιλήψεις του για τον χρόνο, τον ρυθμό και την αρμονία, άλλαξε για πάντα τον τρόπο που προσλαμβάνουμε τη μουσική. Η συναυλία που δίνουμε στις 9 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είναι τρόπον τινά το «Volume 2». Αυτή τη φορά επικεντρώνομαι στις σχέσεις του Ντεμπισί με τους άλλους Γάλλους συνθέτες της Μπελ Επόκ.

● Θέλετε να μας πείτε περισσότερα για τις σχέσεις μεταξύ των συνθετών;

Πρόκειται για σχέσεις που αντανακλούν τη συνύπαρξη και αντιπαράθεση των συντηρητικών και προοδευτικών μουσικών στοιχείων στα παρισινά θέατρα και σαλόνια. Ο Κλοντ Ντεμπισί, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας, είναι ο επιδραστικότερος όλων των αντιδραστικών. Ο μοντερνισμός του προκάλεσε τους συντηρητικούς και προσκολλημένους στον ρομαντισμό συνθέτες, όπως ο Καμίγ Σεν-Σανς. Ενώ οι νεότεροι, όπως ο Μορίς Ραβέλ, τον υποστήριξαν θερμά. Υπήρχαν και περιπτώσεις σαν τον Γκαμπριέλ Φορέ που, παρότι ρομαντικός, εκδήλωνε νεωτεριστικές τάσεις και επέδειξε ιδιαίτερη φροντίδα προς τον καινοτόμο συνάδελφό του. Η αφήγηση της βραδιάς περιλαμβάνει αρκετές «πικάντικες» ιστορίες για τις μεταξύ τους σχέσεις, που αποδίδει υπέροχα ο ηθοποιός Γιώργος Καραμίχος.