Νίκη-βάλσαμο μετά από 2.077 μερόνυχτα πολέμου

Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που σηματοδότησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, γνωστή ως «Victory in Europe» ● Σαν σήμερα χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε Λονδίνο, Παρίσι, Αμστερνταμ, Βαρσοβία και πολλές ακόμα πόλεις και πανηγύρισαν την ήττα των ναζιστών.

Τα αρχικά VE είναι μια συντομογραφία απ’ αυτές που συνηθίζουν οι στρατιωτικοί και τις υιοθετούν οι ιστορικοί. Σημαίνει «Victory in Europe» («Νίκη στην Ευρώπη») και σηματοδοτεί το τέλος του φονικότερου πολέμου που έγινε ποτέ.

8 Μαΐου 1945, ακριβώς πριν από 80 χρόνια, οι εναπομείναντες στρατιώτες της ναζιστικής Γερμανίας παραδόθηκαν άνευ όρων στην τετραπλή συμμαχία των μεγάλων νικητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σοβιετική Ενωση, την (τότε ακόμα Μεγάλη) Βρετανία και τη Γαλλία.

Νίκη-βάλσαμο μετά από 2.077 μερόνυχτα πολέμου. Αλλά και πικρή γεύση στο στόμα, ισόβια πληγή για όσους επέζησαν από το σφαγείο με τους πάνω από 65 εκατομμύρια νεκρούς, από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και το Ολοκαύτωμα, την κόλαση του Στάλινγκραντ και το βομβαρδισμένο Λονδίνο μέχρι τον ναύσταθμο στο Περλ Χάρμπορ και τα απέραντα μέτωπα στη βόρεια Αφρική και στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Τα νέα διαδόθηκαν από νωρίς. Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους και πανηγύριζαν ξέφρενα στο Λονδίνο, το Παρίσι, το Αμστερνταμ, τη Βαρσοβία, αλλά και στις χώρες της Βαλτικής, στη βόρεια Αφρική, στο μακρινό Αζερμπαϊτζάν – και λίγο αργότερα στη Νέα Υόρκη, το Λος Αντζελες και το Τορόντο.

Η νεαρή πριγκίπισσα Ελισάβετ, η μετέπειτα βασίλισσα της Αγγλίας, έλαβε ειδική άδεια από το Μπάκιγχαμ να βγει λίγες ώρες ινκόγκνιτο και να γιορτάσει μαζί με τον λαό.

Αλλά οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί ηγέτες των νικητών ήξεραν ότι η παγκόσμια πολεμική περιπέτεια θα είχε και συνέχεια –στον Ειρηνικό απέναντι στην Ιαπωνία– και πελώριες γεωπολιτικές συνέπειες.

Στο ραδιοφωνικό του διάγγελμα στις 15.00 ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ είπε στους Βρετανούς: «Μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας μια σύντομη περίοδο χαράς, γιατί η Ιαπωνία παραμένει ανυπότακτη».

Στην Αμερική ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν δήλωσε ότι όσο ο πόλεμος συνεχίζεται εκτός Ευρώπης «είναι μια νίκη που κερδήθηκε μόνο κατά το ήμισυ». Ο ίδιος δεν δίστασε να διατάξει ένα από τα χειρότερα εγκλήματα πολέμου στην Ιστορία, με τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945. Τουλάχιστον 130.000 άμαχοι Ιάπωνες νεκροί, αδίστακτα και μαζικά. Ακόμη και σήμερα το επίσημο αφήγημα των ΗΠΑ προβάλλει ως δικαιολογία το «what if...» επιχείρημα ότι «αν δεν ρίχναμε τις βόμβες η Ιαπωνία θα συνέχιζε τον πόλεμο για μήνες ή χρόνια».

Στα Βαλκάνια η τελευταία μάχη

Μεσολάβησαν ο Ψυχρός Πόλεμος, το αφελώς ανακοινωθέν «τέλος της Ιστορίας» το 1989, η καπιταλιστική στροφή της Κίνας λίγο νωρίτερα και ο νυν πολυπολικός πλανήτης σε περιδίνηση.

Πλέον οι θριαμβευτές της 8ης Μαΐου 1945 καθρεφτίζονται στην ξεπερασμένη σύνθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τα πέντε μόνιμα μέλη κρατάνε με τα δόντια ισορροπίες και αντιπαλότητες άλλων εποχών, αποκλείοντας νέους βαρύνοντες δρώντες όπως η Ινδία και η Βραζιλία, προσφέροντας παχιά λόγια για τη γενοκτονία των Παλαιστινίων από τους απογόνους όσων επέζησαν της φρίκης του Ολοκαυτώματος και ελεημοσύνη στην πενόμενη Αφρική.

Πίσω στην 8η Μαΐου των ελπίδων και των κυοφορούμενων διαψεύσεων. Τα όπλα δεν σίγησαν αμέσως σε όλη τη Γηραιά Ηπειρο. Οι τελευταίες σφαίρες έπεσαν επί βαλκανικού εδάφους στις 25 Μαΐου 1945. Είναι η περιβόητη μάχη του Οτζακ, μιας μικρής πόλης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη κοντά στα σύνορα με την Κροατία. Εκεί, και στα γύρω χωριά, είχαν ταμπουρωθεί από τις 23 Απριλίου περίπου 10.000 αμετανόητοι Κροάτες φιλοναζιστές Ουστάζι. Οι παρτιζάνοι του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο έριξαν στον αγώνα για την εξουδετέρωσή τους τρεις μεραρχίες και δύο πολεμικά αεροπλάνα. Μετά από λουτρό αίματος λίγες εκατοντάδες Κροάτες διέφυγαν στα βουνά όπου εξοντώθηκαν οριστικά μόλις το 1947.

Κι επειδή κάθε εξουσία χρησιμοποιεί την ιστορική αλήθεια όπως τη βολεύει, στη μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία τα ελεγχόμενα ΜΜΕ επί δεκαετίες δεν έκαναν την παραμικρή νύξη στη συγκεκριμένη σύγκρουση. Πέπλο σιωπής. Ο Τίτο θεωρούσε ότι πλήττει το αφήγημα περί αδελφοσύνης των γιουγκοσλαβικών κοινοτήτων. Για πρώτη φορά το γεγονός αναφέρθηκε σε γιουγκοσλαβική εφημερίδα το 1975.

Γιατί οι Ρώσοι γιορτάζουν στις 9 Μαΐου;

Την Πρωτομαγιά του 1945 έγινε γνωστό ότι την προηγουμένη ο Χίτλερ είχε αυτοκτονήσει στο μπούνκερ του στο Βερολίνο. Μετά τον θάνατό του η ηγεσία της ναζιστικής Γερμανίας πέρασε τυπικά στον «ναύαρχο των υποβρυχίων» Καρλ Ντένιτς. Στις 7 Μαΐου στη γαλλική πόλη Ρεμς, 129 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το Παρίσι, ο Γερμανός στρατηγός Αλφρεντ Ζοντλ υπέγραψε ένα έγγραφο παράδοσης της Βέρμαχτ στους Συμμάχους. Ομως ο Ιωσήφ Στάλιν δεν το αναγνώρισε. Απαίτησε να υπογραφεί δεύτερο –και οριστικό– έγγραφο παράδοσης στο Βερολίνο ώστε να παρίστανται οι επικεφαλής του Κόκκινου Στρατού ο οποίος κατέλαβε και κατέλυσε την πρωτεύουσα του Τρίτου Ράιχ.

Η επίσημη τελετή παράδοσης έλαβε χώρα στις 23.01’ της 8ης Μαΐου στο αρχηγείο του Σοβιετικού στρατάρχη Ζούκοφ, στη συνοικία Καρλασχόρστ. Λόγω της διαφοράς ώρας, στη Μόσχα ήταν ήδη 9 Μαΐου: μεσάνυχτα και ένα λεπτό. Γι’ αυτό οι Ρώσοι γιορτάζουν μία μέρα μετά από τους άλλους συμμάχους την αποκαλούμενη στη Ρωσία «Ημέρα της Νίκης». Αλλά και για έναν λόγο ακόμη: στις 9 Μαΐου τα απομεινάρια της 2ης στρατιάς της Βέρμαχτ, οι μόνοι Γερμανοί στρατιώτες που πολεμούσαν (;) ακόμη στο δέλτα του ποταμού Βιστούλα, παραδόθηκαν στους Σοβιετικούς.