Νιώσαμε το «Μαζί» της αποδοχής στο Altera Pars [εικόνες]

Μια γλυκόπικρη οικογενειακή ιστορία που μας μιλά για την διαχείριση και κοινωνική συμπερίληψη των ατόμων με νοητική αναπηρία.

«Η αποδοχή συνιστά την ουσία της συμπερίληψης», μας λέει ο σκηνοθέτης Πέτρος Νάκος που μας συστήνει το έργο του Φάμπιο Μάρα «Μαζί» για έναν νέο με νοητική αναπηρία, κάθε Σάββατο και Κυριακή στο AlteraPars.

To πολυμεταφρασμένο και πολυταξιδεμένο έργο του Ναπολιτάνου Φάμπιο Μάρα «Μαζί», που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ Avignon Off 2015 και το 2022 μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη μας συστήνει ο καλλιτεχνικός οργανισμός Altera Pars σε σκηνοθεσία Πέτρου Νάκου και μετάφραση Mαρίας Χατζηεμμανουήλ.

Και σε αυτό συναντάμε το τρυφερό χιούμορ του εγκαταστημένου στη Γαλλία δημιουργού πάνω σε ένα θέμα που συχνά τείνουμε να αποφεύγουμε, από φόβο ή άγνοια: πρόκειται για μια γλυκόπικρη οικογενειακή ιστορία που μας μιλά για την διαχείριση και κοινωνική συμπερίληψη των ατόμων με νοητική αναπηρία. Την ιστορία της Ιζαμπέλα που ζει με το μοναχογιό της Μικέλε, έναν διαφορετικό νέο άνδρα, γλυκό, αστείο και παρορμητικό, με διανοητική αναπηρία. Την προστατευμένη ρουτίνα της καθημερινότητάς τους διαταράσσει η απροσδόκητη επιστροφή της κόρης της οικογένειας Σάντρα, έπειτα από 10 χρόνια: η ζωή τους θα διασαλευτεί για να επανασυντεθεί με περισσότερη ειλικρίνεια, αγάπη και ουσιαστική αποδοχή όταν θα ειπωθούν τα ανείπωτα, θα αποκαλυφθούν τα μυστικά και θα αντιμετωπίσουν το βασικό ερώτημα: Τι σημαίνει άραγε να είναι κανείς φυσιολογικός;

Κι αυτό δεν είναι το μόνο ερώτημα που θέτει η παράσταση: υπάρχουν ζωές που δεν αξίζει να ζήσει κανείς και ποιος μπορεί να αποφασίσει γι' αυτό; Τι σημαίνει αγαπώ; Πώς μπορεί να υπάρξει ουσιαστική συμπερίληψη; Κι εν κατακλείδι, πώς μπορούμε να γίνουμε «η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας» χωρίς την πολύτιμη ανταλλαγή που μας προσφέρει η ζωή «μαζί» με τους άλλους;

Το έργο διερευνά όλα όσα διακυβεύονται όταν έχεις να αντιμετωπίσεις τις άρρητες επιθυμίες, την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων, τη δυσκολία επικοινωνίας με ένα άτομο με νοητικά προβλήματα αλλά και τις αναπόφευκτες συγκρούσεις στις οποίες οδηγούνται όλοι όσοι σχετίζονται μαζί του. Ρωτήσαμε το σκηνοθέτη του, Πέτρο Νάκο:

• Τι σας προσέλκυσε στην επιλογή του έργου;
• Στο Altera Pars είναι σταθερή μου επιδίωξη να αναζητώ και να συστήνω στο ελληνικό κοινό νέα σύγχρονα έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Για εμένα το θέατρο έχει πρωτίστως πολιτικό, κοινωνικό χαρακτήρα και συνεπώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την επικαιρότητα. Στην επικαιρότητα λοιπόν βρίσκεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια η έννοια της «συμπερίληψης», μια έννοια «ομπρέλα» για τις διεκδικήσεις πολλών και διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Κατά τη γνώμη μου, η όλη κουβέντα περί συμπερίληψης συντελείται σ' ένα κοινωνικοπολιτικό φόντο παραδοξότητας: σε μια εποχή συντηρητικοποίησης της πολιτικής, περιορισμού δημοκρατικών δικαιωμάτων και συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους πρόνοιας, κι όμως - σ' ένα σχεδόν παράλληλο χωροχρόνο - αρθρώνεται μετ' επιτάσεως το αίτημα για συμπερίληψη κοινωνικών ομάδων, αφανών μέχρι πρότινος στο δημόσιο χώρο. Η αντίφαση είναι προφανής, εντούτοις δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε πως η προώθηση μιας συμπεριληπτικής κουλτούρας έχει συνεισφέρει -λίγο ή πολύ- στη βελτίωση των συνθηκών ζωής ορισμένων συνανθρώπων μας. Το «Μαζί» λοιπόν, είναι έργο με κεντρική θεματική τη συμπερίληψη των ατόμων με νοητική υστέρηση. Το θέμα είναι ακανθώδες, ωστόσο αποδίδεται, ναι μεν με βάθος και πολυπρισματικότητα , αλλά και με πολλή τρυφερότητα και χιούμορ κάνοντας το προσιτό, οικείο και κατανοητό στο μέσο θεατή, που δεν έχει ενδεχομένως ιδιαίτερη γνώση ή εμπειρία του θέματος.
• Ποια από τα θέματα που αναδεικνύει, ξεχωρίζετε;
• Κεντρικό θέμα είναι η διαχείριση των ατόμων με νοητική υστέρηση μέσα στο κλειστό οικογενειακό κύκλωμα και κατ' επέκταση στην κοινωνία. Στο έργο παρακολουθούμε την ιστορία μιας μονογονεϊκής οικογένειας με μία μητέρα την Ιζαμπέλα, το γιο της Μικέλε, ένα νέο άνδρα με νοητική υστέρηση και τη Σάντρα τη μικρότερη κόρη που έχει αποστασιοποιηθεί εδώ και χρόνια, μη μπορώντας να αποδεχτεί και να διαχειριστεί «την κατάσταση στο σπίτι». Πέρα όμως από το κεντρικό θέμα, στο έργο αναδεικνύονται βασικά θέματα – προβλήματα που εντοπίζουμε σε κάθε οικογένεια, όπως η δυσκολία να επικοινωνήσουμε με τους δικούς μας ανθρώπους, να επικοινωνήσουμε το θυμό, τα τραύματα, τις ενοχές, τα λάθη, τα απωθημένα μας, τα συναισθήματά μας γενικότερα. Υπάρχει μέσα σε όλες τις οικογένειες μια «δεδομένη» συνθήκη αγάπης, είναι όμως αρκετή για να έχουμε λειτουργικές και ουσιαστικές σχέσεις μεταξύ μας; Η διαχείριση της νοητικής αναπηρίας στο έργο «αναγκάζει» τους ήρωες κάποια στιγμή να «πουν τις αλήθειες τους» και αυτή η ειλικρίνεια είναι το πρώτο βήμα για να αποδεχτούν πραγματικά ο ένας τον άλλο, και είναι αυτού του είδους η αποδοχή που συνιστά και την ουσία της συμπερίληψης.
• Ποιες προκλήσεις συναντήσατε στο ανέβασμά του;
• Η βασική πρόκληση ήταν η σκηνική αποτύπωση της νοητικής αναπηρίας. Μιλώντας εκ των υστέρων με το συγγραφέα μου είπε πως όλοι οι σκηνοθέτες που καταπιάστηκαν με το έργο ταλαντεύτηκαν σχετικά με το «βαθμό αναπηρίας» του Μικέλε, γιατί από γραφής του το έργο είναι κάπως «ανοιχτό» σε αυτό. Εγώ αποφάσισα να κρατήσω μια «μετριοπαθή» στάση. Το έργο έχει μια καλώς εννοούμενη ελαφρότητα παρά το «δύσκολο θέμα» του, έχει πολύ χιούμορ, γλυκύτητα και τρυφερότητα, επομένως αν ο Μικέλε ήταν πολύ «βαριά περίπτωση» αυτά τα στοιχεία θα ήταν δύσκολο να αναδειχτούν. Από την άλλη, αν ήταν πολύ ελαφριά περίπτωση, θα υποβαθμίζονταν όλες οι δυσκολίες που βιώνει αυτή η οικογένεια, θα καθίσταντο πιο επιφανειακές οι συγκρούσεις των ηρώων και συνολικά θα δινόταν μια πιο επιδερμική αποτύπωση της νοητικής αναπηρίας. Το να βρεθεί λοιπόν αυτή η «χρυσή τομή» ήταν πολύ κρίσιμο στοιχείο της παράστασης. Η αναζήτηση της ισορροπίας ήταν πλοηγός μου στη γενικότερη προσέγγιση και απόδοση του έργου, η ισορροπία ανάμεσα στις πραγματικές και πρακτικές δυσκολίες που de facto ενυπάρχουν στη διαχείριση της νοητικής αναπηρίας και στη φωτεινή και αισιόδοξη πλευρά που ανακύπτει από την αγάπη, την αλληλεγγύη και την ουσιαστική αποδοχή. Ένα άλλο σημείο στο οποίο επένδυσα ήταν η ανάδειξη του «συναισθηματισμού» του έργου. Μπορεί να πρόκειται για μια οικογενειακή ιστορία δομημένη με απλά καθημερινά υλικά, βρίθει όμως συναισθημάτων. Προσωπικά, είμαι φανατικός υπέρμαχος του «συναισθήματος στο θέατρο», γιατί αυτό ακριβώς είναι που ξεκλειδώνει την πρόσληψη του θεατή, που τον βοηθά να παρακολουθήσει και να «μπει μέσα στην ιστορία» που θέλουμε να αφηγηθούμε. Στο έργο αυτό λοιπόν, ήταν πολύ σημαντικό για εμένα να αποδοθεί η συναισθηματική του παλέτα με ενάργεια και πληθωρικότητα. Ευτυχώς, στο Altera όλα αυτά τα χρόνια έχουμε δημιουργήσει μια ικανή ομάδα εκπαιδευμένη και προσηλωμένη στην κατεύθυνση αυτή και το αποτέλεσμα πιστεύω μας δικαιώνει και αποτυπώνεται πρωτίστως στην αποδοχή του κόσμου, στον τρόπο με τον οποίο τον συνεπαίρνει και τον συγκινεί αυτή η «απλή» αλλά τόσο οικεία και αληθινή οικογενειακή ιστορία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

AlteraPars (Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, Κεραμεικός)

Κάθε Σάββατο στις 21.00 και Κυριακή στις 20.30

Εισιτήρια: 8- 18 ευρώ. Προπώληση more.com και στο ταμείο του θεάτρου.

Ομαδικές κρατήσεις – τηλ. επικοινωνίας: 210 3410011

Μαζί

Συγγραφέας: Φάμπιο Μάρρα

Mετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ

Σκηνοθεσία - Φωτισμοί: Πέτρος Νάκος

Σκηνικά – Κοστούμια: AlteraPars

Mουσική επιμέλεια: Αγγελική Κοντού - Πέτρος Νάκος

Επεξεργασία ήχων: Νίκος Κριτσέλης - Διονύσης Μανιώτης

Κατασκευή σκηνικού: Στέφανος Λώλος

Φωτογραφίες Παράστασης: Γιάννης Αρμυριώτης

Παίζουν: Μίνα Χειμώνα, Ηλίας Τσούμπελης, Αγγελική Κοντού, Xαρά Νικολάου.