Τα κριτήρια ένταξης στο Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης

Λίγο πριν ανοίξουν και επίσημα οι αιτήσεις ένταξης στο Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ), το υπουργείο Εργασίας, επιχειρεί να ενημερώσει για το ποιοι θα είναι οι δικαιούχοι, τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια που έχει θέσει σχετικά με την ακίνητη και κινητή περιουσία, τα οποία διαμορφώθηκαν ως εξής:

"Με την παρούσα ρύθμιση επιδιώκεται η σφαιρική αντιμετώπιση ακραίων φαινομένων φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Την τελευταία εξαετία το ποσοστό του πληθυσμού της χώρας, που βρίσκεται είτε σε κίνδυνο φτώχειας είτε σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε σημαντικά. Η Ελλάδα, σύμφωνα με την Eurostat, βρίσκεται στη χειρότερη θέση στην ΕΕ-28 όσον αφορά τον κίνδυνο φτώχειας. Την πρώτη θέση στην ΕΕ-28 κατέχει η χώρα μας και στην παιδική φτώχεια, ενώ υψηλά ποσοστά φτώχειας χαρακτηρίζουν τα μονογονεϊκά νοικοκυριά.

Οι προβλέψεις του άρθρου αυτού είναι συμπληρωματικές των μέτρων που ήδη έχουν ληφθεί με το ν. 4320/2015 για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.
Ο τελευταίος προέβλεπε ιδίως στοχευμένες δράσεις και ενέργειες, οι οποίες ήταν απολύτως αναγκαίες για να αντιμετωπίσουν τις πιο ακραίες πλευρές της κρίσης. Η εμπειρία από την εφαρμογή αυτού του νόμου αξιοποιείται και στην παρούσα ρύθμιση, υπό το φως και των συμπερασμάτων της αξιολόγησης της πιλοτικής εφαρμογής του Εγγυημένου Κοινωνικού Εισοδήματος.

Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέχρις ότου φτάσουν σε αξιοπρεπές επίπεδο και η προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής ένταξης και επανένταξης των φτωχών προσώπων και οικογενειών αποτελούν τον κύριο σκοπό της προτεινόμενης μεταρρύθμισης. Το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης συνιστά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα κοινωνικών παρεμβάσεων, που θεμελιώνονται σε τρεις πυλώνες και αποσκοπούν στη διασφάλιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και στην ενεργό συμμετοχή των ωφελούμενων στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της χώρας.

Το παρόν νομοσχέδιο εντάσσεται στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής Κοινωνικής Ένταξης (ΕΣΚΕ) του Ενιαίου Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλειας, η οποία προσανατολίζεται στην ενίσχυση του κοινωνικού ιστού με παρεμβάσεις που καλύπτουν όλον τον πληθυσμό χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμο κοινωνικό και οικονομικό όφελος και συμβάλλουν στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Η πρώτη φάση της βαθμιαίας εφαρμογής του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης που θα αρχίσει τον Ιούλιο 2016 θα επιτρέψει την εφαρμογή των αναγκαίων προσαρμογών, ώστε από την αρχή του 2017 να εφαρμοστεί με βέλτιστο τρόπο και με πλήρη ανάπτυξη των τριών πυλώνων του, δηλαδή τις παροχές σε είδος και σε χρήμα, την παροχή υπηρεσιών και τα μέτρα ένταξης των ωφελουμένων στην εργασιακή και την κοινωνική ζωή γενικότερα.

Το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης θα αντικαθιστά βαθμιαία άλλες προνοιακές παροχές, όπως το ΕΚΑΣ. Δεδομένου ότι από την 1.1.2016 επαναπροσδιορίζονται τα κριτήρια καταβολής του επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης συνταξιούχων (Ε.Κ.Α.Σ.) και επομένως περιορίζεται ο αριθμός συνταξιούχων-δικαιούχων Ε.Κ.Α.Σ., με την παράγραφο 6 προβλέπεται συμπληρωματική προστασία για την κατηγορία αυτή των συνταξιούχων κατά τη μεταβατική φάση μέχρι την αντικατάσταση του από το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης.

Ειδικότερα, θεσπίζεται, ως αντισταθμιστικό και κοινωνικά δίκαιο μέτρο, η επέκταση της ρύθμισης για μειωμένο ποσοστό συμμετοχής στη φαρμακευτική περίθαλψη και σε όσους παύουν να είναι δικαιούχοι του Ε.Κ.Α.Σ. μέχρι την οριστική κατάργηση του.

Περαιτέρω, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η περίπτωση υπέρμετρης οικονομικής επιβάρυνσης όσων συνταξιούχων παύουν να είναι δικαιούχοι του Ε.Κ.Α.Σ. αλλά έχουν ήδη εισπράξει τη σχετική παροχή, θεσπίζεται η αναζήτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών σε ισόποσες μηνιαίες δόσεις έως το Δεκέμβριου 2018 εφόσον το ποσό της μηνιαίας δόσης ξεπερνά τα τριάντα (30) ευρώ.

Άρθρο-Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης- Μεταβατικές διατάξεις για το ΕΚΑΣ

1. Τίθεται σε βαθμιαία εθνική εφαρμογή Πρόγραμμα υπό τον τίτλο "Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης" (εφεξής Πρόγραμμα) εντός του Ιουλίου 2016 έως τριάντα (30) Δήμους κατά μέγιστο αριθμό, οι οποίοι θα οριστούν, βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων και δεικτών φτώχειας και ανεργίας, με την κοινή υπουργική απόφαση της παραγράφου 5 του παρόντος άρθρου. Η πρώτη φάση του ως άνω Προγράμματος λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2016.

Το Πρόγραμμα είναι αμιγώς προνοιακού χαρακτήρα, απευθύνεται σε νοικοκυριά, που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και λειτουργεί κατά τρόπο συμπληρωματικό στο πλαίσιο εφαρμογής δημόσιων πολιτικών καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει τρεις (3) πυλώνες: ήτοι (α) εισοδηματική ενίσχυση, (β) πρόσβαση και διασύνδεση σε συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες, κατά περίπτωση και αναλόγως των αναγκών των δικαιούχων, και (γ) υπηρεσίες ενεργοποίησης και προώθησης των δικαιούχων του Προγράμματος σε δράσεις, όπως κάλυψη προτεινόμενης θέσης εργασίας, συμμετοχή σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και εμπειρίας και επιστροφή στο εκπαιδευτικό σύστημα.

2. Ως Ωφελούμενες Μονάδες ορίζονται οι κάτωθι κατηγορίες: (α) Μονοπρόσωπο νοικοκυριό: κάθε ενήλικο άτομο (άγαμος/η, χήρος/α, διαζευγμένος/η ή σε διάσταση), που υποβάλλει ατομική φορολογική δήλωση και δεν εμπίπτει στην κατηγορία ενηλίκων έως 25 ετών που φοιτούν σε πανεπιστημιακές σχολές, σε σχολεία ή ινστιτούτα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, (β) Πολυπρόσωπο νοικοκυριό: περιλαμβάνει όλα τα άτομα, που διαμένουν κάτω από την ίδια στέγη και απαρτίζεται από ένα άτομο και ένα ή περισσότερα τέκνα, ή από έγγαμο ζευγάρι, ή ζευγάρι, το οποίο έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με ή χωρίς τέκνα, καθώς και από φιλοξενούμενα άτομα ή φιλοξενούμενη οικογένεια.

Ως Ανήλικα μέλη ορίζονται τα μέλη της ωφελούμενης μονάδας έως δεκαοκτώ (18) ετών.

Άστεγοι, που διαβιούν στο δρόμο ή σε ακατάλληλα καταλύματα, με την προϋπόθεση ότι έχουν καταγραφεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων της πρώτης φάσης ή κάνουν χρήση των υπηρεσιών Ανοικτών Κέντρων Ημέρας Αστέγων που λειτουργούν στους Δήμους της πρώτης φάσης, δύναται να είναι ωφελούμενοι του προγράμματος.
Ως Εισοδηματική Ενίσχυση ορίζεται η διαφορά μεταξύ του Εγγυημένου Ποσού και του εισοδήματος, όπως αυτό υπολογίζεται στο πλαίσιο του Προγράμματος του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης για τους σκοπούς της επιλεξιμότητας, διαιρούμενου δια του αριθμού των μηνών που αυτό αφορά, δηλαδή δια του έξι (6).

Ως Εγγυημένο Ποσό νοείται τον ποσό, που καθορίζεται από τις αρμόδιες αρχές και προσαρμόζεται ανάλογα με τον αριθμό και την ηλικία των μελών της ωφελούμενης μονάδας.

Ως Κατώφλι Εισοδήματος ορίζεται το εισοδηματικό κριτήριο για ένταξη στο Πρόγραμμα και ισούται με το Εγγυημένο Ποσό.

Ως Δηλούμενο Εισόδημα ορίζεται το δηλούμενο από τους αιτούντες συνολικό εισόδημα από κάθε πηγή ημεδαπής και αλλοδαπής προέλευσης - προ φόρων, μετά την αφαίρεση των εισφορών για κοινωνική ασφάλιση - που έλαβαν όλα τα μέλη της ωφελούμενης μονάδας τους τελευταίους έξι (6) μήνες πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης υπαγωγής στο Πρόγραμμα του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης.

Στο συνολικό δηλωθέν εισόδημα συμπεριλαμβάνεται και το σύνολο των επιδομάτων και άλλων ενισχύσεων, καθώς και το απαλλασσόμενο εισόδημα ή το φορολογούμενο με ειδικό τρόπο εισόδημα, με τις εξαιρέσεις, όπως διαλαμβάνονται στο παρακάτω εδάφιο.

Στο δηλούμενο εισόδημα δεν περιλαμβάνονται το επίδομα αναδοχής της διάταξης του άρθρου 9 του ν. 2082/1992 (Α' 158), το επίδομα των απροστάτευτων τέκνων, καθώς και τα μη ανταποδοτικά επιδόματα αναπηρίας, που χορηγούνται από το κράτος.

Ως μη δυνάμενοι για εργασία θεωρούνται οι δικαιούχοι του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης, που εμπίπτουν στις κάτωθι κατηγορίες: α. Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ), τα οποία σύμφωνα με τη γνωμάτευση της Επιτροπής Πιστοποίησης Αναπηρίας έχουν κριθεί «ανίκανα για εργασία». Σε περίπτωση που άτομο με αναπηρία δεν έχει την ως άνω γνωμάτευση, αλλά ισχυρίζεται ότι είναι ανίκανο για εργασία, προσκομίζει σχετική υπεύθυνη δήλωση και πιστοποιητικό του ποσοστού αναπηρίας από την Επιτροπή Πιστοποίησης Αναπηρίας, β. Φοιτητές πλήρους απασχόλησης, μαθητευόμενοι των επαγγελματικών σχολών ή όσοι εξασκούνται πρακτικά στο πλαίσιο επαγγελματικού εκπαιδευτικού προγράμματος χωρίς εργασιακή σχέση. γ. Όσοι υπηρετούν τη θητεία τους στις ένοπλες δυνάμεις.

Ως δυνάμενοι για εργασία νοούνται οι δικαιούχοι του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης ηλικίας δεκαοκτώ (18) έως εξήντα πέντε (65) ετών, που δεν υπάγονται στις ως άνω κατηγορίες, όπως διαλαμβάνονται στο προηγούμενο εδάφιο.

3. Αρμόδια όργανα για την υλοποίηση του Προγράμματος του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης είναι τα εξής : το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με Ομάδα Διοίκησης Έργου (ΟΔΕ), υπαγόμενη στον Γενικό Γραμματέα Πρόνοιας, της οποίας η συγκρότηση, σύνθεση και λειτουργία καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών (ΓΓΠΣ), η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων του Υπουργείου Οικονομικών (ΓΓΔΕ), η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ Α.Ε.) του ν. 3607/2007 (Α' 245), τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α' Βαθμού (Δήμοι), το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ) του άρθρου 88 του ν. 3996/2011 (Α' 170), ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ).

Η διαχείριση των δαπανών, που θα διατεθούν για την Τεχνική Συνδρομή της πρώτης φάσης υλοποίησης του Προγράμματος «Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης», δύναται να ανατεθεί από το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε φορέα/εις υλοποίησης, κατόπιν σύναψης προγραμματικής/ών σύμβασης/εων.

4. Το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης είναι αφορολόγητο, δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε κράτηση, δεν κατάσχεται ούτε συμψηφίζεται με ήδη βεβαιωμένα χρέη προς το Δημόσιο ή πιστωτικά ιδρύματα και δεν υπολογίζεται στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή οποιασδήποτε άλλης παροχής κοινωνικού ή προνοιακού χαρακτήρα.

Οι άστεγοι, όπως ορίζονται στην παράγραφο 2 του παρόντος, εξαιρούνται από την υποχρέωση καταβολής του προβλεπόμενου από την κείμενη νομοθεσία προστίμου για εκπρόθεσμη υποβολή Ε1.

5. Με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών, Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ρυθμίζονται ο καθορισμός των δικαιούχων, βάσει κριτηρίων εισοδήματος, περιουσίας και διαμονής, η βάση και ο τρόπος υπολογισμού, καθώς και το ύψος του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης για κάθε ωφελούμενη μονάδα, οι αρμοδιότητες των οργάνων της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου για την υλοποίηση του Προγράμματος, οι εξαιρέσεις υπαγωγής στο Πρόγραμμα, οι υποχρεώσεις των δικαιούχων, ο χρόνος και ο τρόπος καταβολής της εισοδηματικής ενίσχυσης, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και η διαδικασία ένταξης στο Πρόγραμμα, οι προϋποθέσεις αναστολής και διακοπής της καταβολής του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης και οι επιπτώσεις αυτών, η επιλογή των Δήμων εφαρμογής του Προγράμματος, οι όροι και οι προϋποθέσεις της διοικητικής διαδικασίας επίλυσης των σχετικών διαφορών, όπως η φύση της προσβαλλόμενης πράξης, οι προθεσμίες κατάθεσης και απόφανσης επί της ένστασης και το αρμόδιο όργανο εξέτασης, η συγκρότηση του οποίου θα γίνει με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθώς και κάθε άλλο ζήτημα λεπτομερειακού ή τεχνικού χαρακτήρα του παρόντος άρθρου.

6. Στο άρθρο 92 του ν. 4387/2016 (Α'85) μετά την παράγραφο 7, προστίθενται δύο νέες παράγραφοι 8 και 9 ως εξής:
«8. Η παρ. 3 του άρθρου 19 του ν. 1902/1990 (Α' 138) όπως ισχύει, εφαρμόζεται και σε όσους παύουν να είναι δικαιούχοι του Ε.Κ.Α.Σ. σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος μέχρι την οριστική κατάργησή του.
9. Η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος τμήματος ή συνόλου Ε.Κ.Α.Σ. γίνεται με συμψηφιστικό επανυπολογισμό της σύνταξης του δικαιούχου σε δώδεκα (12) μηνιαίες δόσεις. Σε περίπτωση που το ποσό της μηνιαίας δόσης υπερβαίνει τα τριάντα (30) ευρώ, το υπερβάλλον ποσό επιστρέφεται συμψηφιζόμενο με τη σύνταξη σε ισόποσες μηνιαίες δόσεις μέχρι το Δεκέμβριο του 2018. »