Όσα πρέπει να γνωρίζετε για συντάξεις, όρια και εφάπαξ, στο νέο ασφαλιστικό

Ανατροπές για όλους, ασφαλισμένους και συνταξιούχους, «κρύβει» η μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού που εσπευσμένα προωθεί η κυβέρνηση, για να… αποφύγει τη λήψη των μέτρων τα οποία προβλέπει το 3ο Μνημόνιο από την 1/1/2016 και τις περικοπές στις… χαμηλές συντάξεις.

Σύμφωνα με την «Ημερησία», περικοπές, ωστόσο, θα γίνουν και με το… νέο Ασφαλιστικό, όπως προκύπτει τόσο από το πόρισμα των «σοφών» όσο και από τις δηλώσεις του υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γ. Κατρούγκαλου. Ο υπουργός, παραλαμβάνοντας το πόρισμα, παραδέχθηκε ότι από τη μεταρρύθμιση αυτή, η οποία θα περιλαμβάνει και τον επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων «υψηλών» συντάξεων, θα εξοικονομηθούν άμεσα 741,6 εκατ. ευρώ. «Βάση» της μεταρρύθμισης (και του διαλόγου-εξπρές που θα γίνει έως τα μέσα Νοεμβρίου) θα είναι το νέο «μοντέλο» των συντάξεων το οποίο περιγράφει το συγκεκριμένο πόρισμα αποκρύπτοντας, όμως, όλα τα βασικά δεδομένα: Το ύψος των νέων εισφορών, τα ποσοστά αναπλήρωσης που θα δίνονται σε όσους συνταξιοδοτούνται από την 1/1/2016, το ύψος της εθνικής σύνταξης, τον τρόπο και το εύρος της περικοπής των καταβαλλόμενων συντάξεων, το καθεστώς υπολογισμού των συντάξεων στη μεταβατική περίοδο που θα υπάρξει. Οι σχετικές απαντήσεις θα δοθούν αφού ολοκληρωθούν οι μελέτες που γίνονται, προκειμένου να προσδιοριστούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες, τα ελλείμματα κ.ά. Η έλλειψη ποσοτικοποιημένων στοιχείων, ωστόσο, δυσχεραίνει τον διάλογο και τη λήψη πολιτικών αποφάσεων για τη μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού που η «Ημερησία» επιχειρεί να «φωτίσει» μέσα από τις παρακάτω 15 ερωτήσεις και απαντήσεις.

15 ερωτήσεις απαντήσεις για το Ασφαλιστικό

1. Γιατί αλλάζει… ξανά το Ασφαλιστικό; Το επέβαλαν οι δανειστές;

Οχι. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που ανέλαβε η κυβέρνηση προκειμένου να μην εφαρμόσει πρόσθετα μέτρα σε… συνέχεια του ν. 3663/10 (βασική + αναλογική σύνταξη με καθορισμένα ποσοστά αναπλήρωσης) καθώς τα ελλείμματα αυξάνονται λόγω της παρατεινόμενης ύφεσης και των συνεπειών της (μειωμένα έσοδα στα ασφαλιστικά ταμεία από ανεργία χαμηλούς μισθούς, απλήρωτες εισφορές) και δεν μπορεί να διευρυνθεί η ασφαλιστική βάση (αύξηση απασχόλησης, περιορισμός εισφοροδιαφυγής) σε βαθμό που να «καλύπτει» τις υποχρεώσεις για τις πληρωμές στους παλιούς και νέους συνταξιούχους. Με δεδομένους τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, επιδιώκεται να γίνει μια αλλαγή που δεν θα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και, ταυτόχρονα, θα περιορίζει τη συνταξιοδοτική δαπάνη.

2. Πόσα Ταμεία θα απονέμουν στο μέλλον τις συντάξεις και τα εφάπαξ;

Το σχέδιο προβλέπει να λειτουργεί μόνο ένα Ταμείο και συγκεκριμένα να μετεξελιχθεί το ΙΚΑ σε εθνικό φορέα, ο οποίος θα δίνει όλες τις συντάξεις (κύριες και επικουρικές) καθώς και τα εφάπαξ. Εχουν κατατεθεί, ωστόσο, προτάσεις, να μείνουν τρία Ταμεία (ένα για μισθωτούς, ένα για ελεύθερους επαγγελματίες και ένα για τους αγρότες) και να διατηρηθεί η αυτοτέλεια της επικουρικής ασφάλισης. Η ενοποίηση θα είναι ουσιαστική (ακόμη και τα αποθεματικά και η περιουσία θα μπουν σε κοινό ταμείο) και θα αφορά τα Ταμεία που είναι ΝΠΔΔ (όχι όσα λειτουργούν ως ΝΠΙΔ, χωρίς, δηλαδή, κρατική συμμετοχή – χρηματοδότηση ή εγγύηση των παροχών).

3. Τι συντάξεις – παροχές θα απονέμονται;

Δεν έχει καθοριστεί το ποσοστό αναπλήρωσης του μισθού και, μάλιστα, θα είναι κυμαινόμενο και εξατομικευμένο. Με βάση την εμπειρία άλλων χωρών που εφαρμόζουν το προωθούμενο νέο «μοντέλο», θα κινείται στο 55%, δηλαδή χαμηλότερα από το 70% για την κύρια σύνταξη και το 20% για την επικουρική που ίσχυε για τους νέους ασφαλισμένους (από 1/1/93) και ακόμη χαμηλότερα από ό,τι προβλέπει ο ν. 3863/10. Μπορεί, όμως, να αυξάνει όσο παραμένει περισσότερο ο ασφαλισμένος στην εργασία και να φτάνει έως το 62% αν αποφασίσει να «βγει» αργότερα στη σύνταξη.

4. Πώς θα υπολογίζονται οι συντάξεις;

Οι συντάξεις, με βάση το νέο σύστημα, δεν θα υπολογίζονται με μαθηματικό τύπο που βασίζεται στο ύψος της μισθοδοσίας και στα έτη εργασίας, αλλά, στο κεφάλαιο που έχει συσσωρευθεί στο «λογαριασμό» του κάθε εργαζομένου κατά τη χρονική στιγμή της αποχώρησης από την εργασία. Τα κεφάλαια που συσσωρεύονται από τις κρατήσεις μισθοδοσίας χρησιμοποιούνται για να χρηματοδοτήσουν τους σημερινούς συνταξιούχους. Δημιουργείται, όμως, και ένας νοητός «ατομικός λογαριασμός» για κάθε εργαζόμενο. Ο λογαριασμός αυτός πιστώνεται χωρίς όμως να γίνεται πραγματική κατάθεση των εισφορών (συμπεριλαμβανομένων και των εργοδοτικών εισφορών). Όταν φθάσει η ώρα συνταξιοδότησης των εργαζομένων, τότε οι παροχές (συντάξεις) τους συνδέονται άμεσα με το ποσό των νοητών λογαριασμών, το οποίο μετατρέπεται σε ράντα (ισόβια σύνταξη), ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής κατά τη συνταξιοδότηση.

5. Θα υπάρχουν κατώτατες συντάξεις;

Οχι, τουλάχιστον με τη μορφή που έχουν έως σήμερα. Στο πόρισμα δεν γίνεται καμία απολύτως σχετική αναφορά για την απονομή κατώτατης σύνταξης με ελάχιστο αριθμό ετών ασφάλισης ή όριο ηλικίας.

6. Αναπηρικές συντάξεις και συντάξεις χηρείας θα δίνονται;

Προβλέπεται να υπάρξει ειδική ρύθμιση και για τις δύο αυτές κατηγορίες. Ωστόσο δεν έχουν, ακόμη, αποσαφηνιστεί ούτε οι προϋποθέσεις ούτε τα ποσά (ποσοστά αναπλήρωσης).

7. Τι εισφορές θα καταβάλουν οι ασφαλισμένοι;

Δεν έχουν καθοριστεί ακόμη, αλλά, προβλέπεται να είναι ενιαίες (ως ποσοστά για την κύρια, την επικουρική και το εφάπαξ ) για όλους, ανεξαρτήτως κλάδου και χρόνου ασφάλισης.

Μόνη διάκριση που θα υπάρχει θα είναι αυτή για μισθωτούς και αυτοτελώς απασχολούμενους.

8. Σε ποιες χώρες έχει εφαρμοστεί σύστημα παροχής συντάξεων με νοητή κεφαλαιοποίηση;

Το «μοντέλο» των προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση, αρχικά, ίσχυσε στη Χιλή και «μεταφέρθηκε» με αλλαγές στη Σουηδία, στην Ιταλία, στη Λετονία, στο Κιργιστάν και στην Πολωνία.

9. Πόση θα είναι η εθνική σύνταξη και ποιοι θα την εισπράττουν;

Η εθνική σύνταξη δεν έχει προσδιοριστεί (παρά το γεγονός ότι λέγεται πως θα είναι 360 ευρώ) και προβλέπεται να «καλύπτει» το όριο της φτώχειας. Η Επιτροπή έχει εισηγηθεί να χορηγείται με εισοδηματικά κριτήρια, αλλά ο υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης θα ζητήσει να χορηγείται σε όλους για τη «διόρθωση» των «αδύναμων» σημείων, σε επίπεδο επάρκειας, που έχει το νέο «μοντέλο» της ασφάλισης.

Το ποσό της εθνικής σύνταξης θα κλιμακώνεται, ωστόσο, ανάλογα με το ύψος της αναλογικής σύνταξης και τα μέλη οικογένειας και θα μειώνεται προοδευτικά, όχι μόνο όταν αυξάνει η αναλογική σύνταξη, αλλά, κι όταν αυξάνει το ατομικό και οικογενειακό εισόδημα του δικαιούχου.

10. Πώς θα δίνονται οι συντάξεις στη μεταβατική περίοδο, έως ότου «ωριμάσει» το νέο σύστημα;

Η διαδικασία μετάβασης είναι δύσκολη και σύνθετη και, για τον λόγο αυτό, προβλέπεται μεταβατική περίοδος κατά την οποία οι παροχές μπορεί να υπολογίζονται είτε με το παλαιό είτε με το νέο σύστημα. Δεν αποκλείεται όμως και ένα μέρος των παροχών να βασίζεται στο παλαιό σύστημα και ένα άλλο μέρος στο νέο.

11. Η μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού θα αλλάξει τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης;

Δεν τίθεται τέτοιο θέμα, τουλάχιστον έως το 2022 αφού τα χαμηλότερα από το 62ο και το 67ο ηλικιακά όρια αυξάνονται, με βάση το νέο νόμο που ψηφίστηκε το καλοκαίρι. Και το όριο συνταξιοδότησης θα συνεχίσει να κυμαίνεται από το 62ο έως το 67ο αν δεν εφαρμοστεί η ρήτρα της αυτόματης αύξησης, από το 2022, με βάση την αύξηση του προσδόκιμου ζωής που προβλέπει ο ν. 3863/10.

12. Τι θα γίνει με τις περικοπές στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις;

Εχει αποφασιστεί, αντί των μειώσεων μέσω της παρακράτησης εισφορών, οι καταβαλλόμενες συντάξεις που έχουν απονεμηθεί κατά το παρελθόν με υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης (ΔΕΚΟ, Δημόσιο, ειδικά ταμεία) και ξεπερνούν αθροιστικά τα 1.000 ευρώ να ανακαθοριστούν.

Παρά τις τεχνικές δυσκολίες, η ηγεσία του υπουργείου εμμένει ότι αυτό μπορεί να γίνει και ότι μέσω του επανυπολογισμού και της ενοποίησης των Ταμείων θα αποφευχθούν οι μειώσεις στις χαμηλές συντάξεις που θα επιβάλλονταν π.χ εφόσον συνδέονταν οι εισφορές με τις παροχές (για τους αγρότες), όπως προβλέπει το 3ο Μνημόνιο.

13. Δεν είναι αντισυνταγματική η περικοπή των συντάξεων;

Οι δικαστές που συμμετείχαν στην Επιτροπή γνωμοδότησαν πως…όχι.

Οπως αποφάνθηκαν, «το Σύνταγμα δεν εγγυάται το ύψος της σύνταξης που προσδοκά να λάβει ο ασφαλισμένος, δεν κατοχυρώνει την πλήρη αναλογία εισφορών και παροχών ούτε και αποκλείει τη μείωση ήδη απονεμηθεισών παροχών, εφόσον υπάρχουν τεκμηριωμένες μελέτες και δεν παραβιάζεται η παροχή αξιοπρεπούς διαβίωσης.

14. Θα επιβληθεί και σε ποιους φόρος «πλούτου» για τις συντάξεις;

«Είναι κοντά στις επιλογές μας» είπε ο Γ. Κατρούγκαλος. Επειδή τα ελλείμματα των Ταμείων θα υπάρχουν και το 2016 και τα επόμενα χρόνια και η μετάβαση στο νέο Ασφαλιστικό έως το 2050 κοστίζει (απαιτείται η δημιουργία αποθεματικού), το πόρισμα προβλέπει τη δημιουργία «κουμπαρά» που θα τροφοδοτείται όχι μόνο από τον κρατικό προϋπολογισμό ή την περιουσία των Ταμείων αλλά και από μια εισφορά στους υψηλά αμειβόμενους ή ένα τραπεζικό φόρο ή ένα φόρο στις μεγάλες περιουσίες και γενικά ένα φόρο «εκεί που συγκεντρώνεται, παρά την κρίση, ο πλούτος».

15. Πότε θα αρχίσει να ισχύει το νέο Ασφαλιστικό;

Το νομοσχέδιο, εφόσον οι δανειστές εκτιμήσουν ότι τα μέτρα που περιλαμβάνει «καλύπτουν» τις ανάγκες χρηματοδότησης και τους στόχους για την εξοικονόμηση δαπανών οι οποίοι έχουν τεθεί, θα ψηφιστεί τον Νοέμβριο. Και θα τεθεί σε εφαρμογή άμεσα.

• Η εθνική σύνταξη δεν έχει προσδιοριστεί (παρά το γεγονός ότι λέγεται πως θα είναι 360 ευρώ) και προβλέπεται να «καλύπτει» το όριο της φτώχειας
• Το νομοσχέδιο, εφόσον οι δανειστές εκτιμήσουν ότι τα μέτρα που περιλαμβάνει «καλύπτουν» τις ανάγκες θα ψηφιστεί τον Νοέμβριο.