Ανθρώπινα δικαιώματα στην ΕΕ

Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος δικαίου και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: οι αξίες αυτές είναι ενσωματωμένες στις Συνθήκες της ΕΕ. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ αποτελεί μια σαφή και σθεναρή διακήρυξη των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ.

• Προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο εσωτερικό της ΕΕ

Τα θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώνονται σε εθνικό επίπεδο από το συνταγματικό σύστημα κάθε κράτους μέλους και σε ευρωπαϊκό επίπεδο από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (εκδόθηκε το 2000 και είναι δεσμευτικός για τα κράτη μέλη από το 2009). Όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο – έχουν τον δικό τους ρόλο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Χάρτης:

• περιλαμβάνει τα θεμελιώδη δικαιώματα που είναι δεσμευτικά για τα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ
• ισχύει και για τις κυβερνήσεις των κρατών μελών όταν αυτές εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ.

Τα άτομα που επιδιώκουν την άσκηση προσφυγής πρέπει να απευθύνονται στα δικαστήρια της χώρας τους. Μπορούν να προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ως έσχατο μέσο.

Ο Χάρτης συνάδει με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ), η οποία έχει κυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) Deutsch (de) English (en) français (fr) εντοπίζει και αναλύει τις σημαντικότερες τάσεις στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

• Προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλον τον κόσμο

Το στρατηγικό πλαίσιο του 2012 για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία έχει ως στόχο να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και συνέπεια της πολιτικής της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το Σχέδιο Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία (2015-2020) αποτελεί τη βάση για μια πραγματικά συλλογική προσπάθεια, τόσο από τις χώρες της ΕΕ όσο και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Το 2012 ορίστηκε ως πρώτος Ειδικός Εντεταλμένος της ΕΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ο Σταύρος Λαμπρινίδης. Ο ρόλος του συνίσταται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της προβολής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει ισχυρή δέσμευση για την προαγωγή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα ανθρώπινα δικαιώματα κατέχουν ξεχωριστή θέση στις σχέσεις της ΕΕ με τις άλλες χώρες και περιοχές του κόσμου. Η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και επίλυση συγκρούσεων και, τελικά, στην ανακούφιση της φτώχειας.

Η πολιτική της ΕΕ:

• προάγει τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών, των μειονοτήτων και των εκτοπισθέντων ατόμων
• αντιτίθεται στη θανατική ποινή, τα βασανιστήρια, την εμπορία ανθρώπων και τη διακριτική μεταχείριση
• προασπίζει τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα
• υπερασπίζεται τον οικουμενικό και αδιαίρετο χαρακτήρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναπτύσσοντας ενεργό συνεργασία με χώρες-εταίρους, διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς, καθώς και ομάδες και ενώσεις που εκπροσωπούν το σύνολο της κοινωνίας.

Όλες οι εμπορικές συμφωνίες ή συμφωνίες συνεργασίας με χώρες εκτός ΕΕ (σήμερα ξεπερνούν τις 120) περιέχουν τη λεγόμενη ρήτρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία ορίζει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο στις σχέσεις μεταξύ των μερών. Η ΕΕ έχει επιβάλει κυρώσεις για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διάφορες χώρες, όπως στη Λευκορωσία και το Ιράν.

Η ΕΕ διεξάγει επίσης διάλογο για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με περισσότερες από 40 χώρες και οργανισμούς, περιλαμβανομένης της Ρωσίας, της Κίνας και της Αφρικανικής Ένωσης. Στην Ετήσια Έκθεσή της για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία  English (en) , η ΕΕ αξιολογεί τη δράση που αναπτύσσεται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως.

Με το Ευρωπαϊκό Μέσο για τη Δημοκρατία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα English (en) , η ΕΕ στηρίζει ομάδες και ενώσεις ή μεμονωμένα άτομα που υπεραμύνονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ο προϋπολογισμός του για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 1,3 δισ. ευρώ.