Κύριες συντάξεις, συντάξεις χηρείας, εισφορές, αναγνώριση πλασματικών, σε νέο καθεστώς

Έξι κρίσιμες εγκύκλιοι έρχονται να «κλειδώσουν» τις αλλαγές του πρόσφατου ασφαλιστικού νόμου, οριστικοποιώντας τον νέο χάρτη της κοινωνικής ασφάλισης. Αφορούν στο καινούργιο καθεστώς σε εισφορές και συντάξεις που θεσμοθετήθηκε με τον νόμο 4387 τον περασμένο Μάιο.

Συντάξεις χηρείας και οριστικές κύριες συντάξεις με τον νέο τρόπο υπολογισμού, εισφορές ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων, νέα πλαφόν σε παλιούς και νέους συνταξιούχους και αναγνώριση πλασματικών χρόνων ασφάλισης προσαρμόζονται στο νέο καθεστώς.

Την ίδια στιγμή αναμένονται διευκρινίσεις για την τύχη όσων συνταξιοδοτούνται μετά την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, που έφερε κατάργηση από τον Ιούλιο του 2015 των κατώτατων ορίων για όσους φεύγουν πριν από τα 67 και πριν από τον ασφαλιστικό νόμο (Μάιος 2016) όταν θεσμοθετήθηκε η Εθνική Σύνταξη.

Ειδικότερα το αμέσως επόμενο διάστημα και πάντως μετά την αναχώρηση των δανειστών, καθώς οι τεχνοκράτες του υπουργείου είναι επικεντρωμένοι στις διαπραγματεύσεις, αναμένονται:

• Η πολυσέλιδη εγκύκλιος που θα οριστικοποιεί τις λεπτομέρειες του νέου τρόπου υπολογισμού των κύριων συντάξεων και θα απευθύνεται σε όλα τα ασφαλιστικά Ταμεία.

Ρόλο «κλειδί» στον υπολογισμό και τελικά στο ύψος των νέων συντάξεων θα παίξει ο συντελεστής της ετήσιας μεταβολής μισθών από το 2002 και μέχρι σήμερα, τον υπολογισμό του οποίου επεξεργάζεται η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Οπως ορίζει ο νόμος 4387 «για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών λαμβάνονται υπόψη οι αποδοχές του ασφαλισμένου για κάθε ημερολογιακό έτος, προσαυξαυνόμενες κατά την ετήσια μεταβολή μισθών».

Αυτό τον συντελεστή αναμένουν οι τεχνοκράτες του υπουργείου Εργασίας ώστε να κουμπώσουν όλες οι μεταβλητές και να εκδοθεί η πολυαναμενόμενη εγκύκλιος. Ο συντελεστής προσαύξησης των μισθών θα επηρεάσει τη βάση υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης, που είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για το τελικό ποσό των αποδοχών.

Σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο, όσοι αποχωρούν από 13/5 και μετά από δημόσιο και ιδιωτικό τομέα θα λάβουν ως κύρια σύνταξη το άθροισμα δυο ποσών: σταθερή για όλους είναι η εθνική σύνταξη ως βάση υπολογισμού στα 384 ευρώ για 20ετία ασφάλισης και πάνω, ενώ μειώνεται κατά 2% για κάθε έτος που υπολείπεται μέχρι τη 15ετία. Σε αυτήν προστίθεται η ανταποδοτική σύνταξη, για τον υπολογισμό της οποίας λαμβάνεται υπόψη ως βάση ο μέσος όρος των αποδοχών από το 2002 (με συντελεστή προσαύξησης μισθών) και οι νέοι συντελεστές αναπλήρωσης, που εφαρμόζονται κλιμακωτά και οδηγούν σε αναπλήρωση 40,7% για 39 χρόνια ασφάλισης και 46,7% για 42.

• Η εγκύκλιος για τις νέες συντάξεις χηρείας, που εξαρτάται και από την εγκύκλιο για τις νέες οριστικές κύριες συντάξεις, ειδικά για ασφαλισμένους που αποβιώνουν μετά τις 13/5. Η σύνταξη χηρείας υπολογίζεται επί του ποσού που δικαιούται ή που έχει δικαιωθεί ο θανών σύζυγος και επιμερίζεται ως εξής: ο επιζών σύζυγος δικαιούται το 50% και κάθε παιδί 25% με «κόφτη» στο 100% (δεν γίνεται το άθροισμα να υπερβαίνει τη σύνταξη του θανόντος). Για να υπολογιστεί η σύνταξη χηρείας, θα πρέπει -στην περίπτωση του ασφαλισμένου- να υπολογιστεί πρώτα η σύνταξη του θανόντος με βάση τον νέο τρόπο υπολογισμού. Οπως ορίζει ο νόμος, τίθεται όριο ηλικίας στις συντάξεις χηρείας στα 55 (για θανάτους από 13/5 και μετά).
• Νέα πλαφόν έρχονται για παλιές (καταβαλλόμενες) και νέες συντάξεις στα 2.000 ευρώ μεικτά για μια κύρια σύνταξη και 3.000 καθαρά για άθροισμα συντάξεων. Για το πλαφόν των 2.000 ευρώ λαμβάνεται υπόψη το καταβαλλόμενο ποσό συνυπολογιζόμενης της εισφοράς υγειονομικής περίθαλψης και των Εισφορών Αλληλεγγύης Συνταξιούχων υπέρ ΑΚΑΓΕ του 2010 και του 2011 (περίπου 1.820 καθαρά). Το υπερβάλλον ποσό «κουρεύεται». Οι νέες κρατήσεις υπέρ υγείας και ΑΚΑΓΕ υπολογίζονται στο νέο ποσό της σύνταξης, μετά το «κούρεμα». Με απώλειες απειλούνται όσοι εισπράττουν δυο κύριες συντάξεις της αυτής αιτίας (π.χ. δυο γήρατος), καθώς θα πάρουν από τον ΕΦΚΑ μια σύνταξη ίση με το άθροισμά τους. Αντίστοιχα, απώλειες θα δουν όσοι εισπράττουν από συντάξεις (κύριες, επικουρικές, μερίσματα κλπ.) πάνω από 3.000 ευρώ καθαρά. Τα νέα πλαφόν ισχύουν από 1ης Ιουνίου.
• Νέος χάρτης διαμορφώνεται για τις εισφορές των ελευθεροεπαγγελματιών, των αυτοαπασχολουμένων και των αγροτών. Η πολυαναμενόμενη εγκύκλιος είναι από τις «δύσκολες», καθώς περιλαμβάνει και τεχνικές λεπτομέρειες για τη διαδικασία διασύνδεσης με τη ΓΓΔΕ, ώστε να συνδεθεί η εισφορά με το ασφαλιστέο εισόδημα. Η επικρατέστερη φόρμουλα προβλέπει «έναντι» καταβολή εισφορών τους πρώτους μήνες με βάση το εκκαθαρισμένο, δηλωθέν εισόδημα του 2015 και εκκαθάριση-συμψηφισμό με βάση το εισόδημα του 2016 το δεύτερο 6μηνο του 2017.
• Στις κρίσιμες εγκυκλίους συγκαταλέγεται και αυτή για τον υπολογισμό του ποσού εξαγοράς των πλασματικών ετών ασφάλισης και της έκπτωσης σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής. Υπενθυμίζεται πως σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής η έκπτωση μειώθηκε από το αρχικό 15% σε 2% για κάθε έτος εξαγοράς. Το κόστος εξαγοράς άλλαξε πλήρως μετά την ψήφιση του ασφαλιστικού νόμου και αυξήθηκε σημαντικά, καθώς δεν αντιστοιχεί στο 25πλάσιο του ημερομισθίου ανειδίκευτου εργάτη όπως ίσχυε το 2011, αλλά στη μηνιαία εισφορά για κύρια σύνταξη κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης.
• Διευκρινίσεις αναμένονται με βάση το "Έθνος" και για τους χιλιάδες συνταξιούχους που αποχώρησαν από τον Ιούλιο του 2015 (όταν και καταργήθηκαν τα κατώτατα όρια συντάξεων για όσους φεύγουν πριν από τα 67) μέχρι και την ψήφιση του ασφαλιστικού νόμου τον Μάιο του 2016, όταν θεσμοθετήθηκε η εθνική σύνταξη.

Σε «γκρίζα ζώνη» κινδυνεύουν να βρεθούν χιλιάδες συνταξιούχοι που έφυγαν με λίγα χρόνια ασφάλισης σε ηλικίες κάτω των 67 και θα έπαιρναν τα κατώτατα όρια. Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, ωστόσο, τονίζουν πως ο νόμος 4387 είναι σαφής και ορίζει πως οι εκκρεμείς αιτήσεις μέχρι 12/5 πρέπει να υπολογιστούν με βάση όσα ίσχυαν μέχρι 31/12/2014. Συνεπώς και οι συγκεκριμένοι ασφαλισμένοι πρέπει να πάρουν τα κατώτατα όρια.