Ελληνική Χρεοκοπία: Από το «λεφτά υπάρχουν» στην εκλογή ΣΥΡΙΖΑ

Στα γεγονότα της περιόδου από την εκλογή της κυβέρνησης Παπανδρέου το 2009, την άνοδο της ΝΔ στην εξουσία και την νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ΄στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 εστίασε το πέμπτο επεισόδιο της αποκαλυπτικής σειράς ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ «Ελληνική Χρεοκοπία» με την υπογραφή των Άρη Πορτοσάλτε και Τάσου Τέλλογλου.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου εκλέγεται το 2009 με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν» εννοώντας ότι υπάρχουν φόροι ανείσπρακτοι αλλά όταν παραλαμβάνει το ταμείο βλέπει ότι το σύνθημα είναι εκτός τόπου και χρόνου. Έτσι αλλάζει πολιτική και αρχίζει να προετοιμάζει το εκλογικό σώμα για αυτό που έρχεται .Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Νίκος Μαρατζίδης περιγράφει την ψυχολογία των πολιτών: «Περισσότερο από το λεφτά υπάρχουν με την στενή έννοια που διακωμωδήθηκε αυτό που σόκαρε και που οδήγησε στην αναξιοπιστία, καταρχήν εκείνης της Κυβέρνησης και στη συνέχεια του πολιτικού προσωπικού, ήταν η αίσθηση της κοροϊδίας, η μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις προσδοκίες και την πραγματικότητα».
Είδαμε ότι τόσο η κυβέρνηση Παπανδρέου όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστερούσαν να προχωρήσουν σε συμφωνία για στήριξη από δανειστές καθώς η Ελλάδα έχει χάσει την πρόσβασή της στις αγορές χρήματος και δεν ήταν σε θέση πλέον να δανεισθεί.
Και οι δύο πλευρές θεωρούν ότι τα 110 δισ. του πρώτου δανείου θα σημάνουν ένα πρόγραμμα προσαρμογής της δημόσιας οικονομίας το πολύ για δύο χρόνια.
«Περιγράφετε μια σκηνή που έχετε συναντήσει με τον Παπανδρέου τους κοινωνικούς εταίρους και έρχονται όλοι και σας λένε: Ναι καταλαβαίνουμε σε τι κατάσταση είμαστε, αλλά δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε», είπε ο Τάσος Τέλλογλου στον πρώην υπουργό, Γιώργο Παπακωνσταντίνου.
«Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έστειλε εκπρόσωπο, αρνήθηκε, είπε ότι συζητούσε κάνουμε θα την κάνουμε στην Βουλή. Δεν έστειλε εκπρόσωπο ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν έστειλε εκπρόσωπο το ΚΚΕ, έστειλε εκπρόσωπο μόνο το τότε κόμμα της κυρίας Μπακογιάννη και η ΔΗΜΑΡ, και θυμάμαι πάρα πολύ έντονα μία, και νομίζω και το ΛΑΟΣ. Στο τέλος φεύγοντας κάποιος εξ αυτών, βεβαίως δεν υπήρξε καμία πρόταση, έτσι, πάνω στο τραπέζι, μου είπε ότι ΄΄ούτε ψύλλο στον κόρφο σου’’», υπογράμμισε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Ο τότε σύμβουλος του νεοεκλεγμένου προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, Χρύσανθος Λαζαρίδης τόνισε ότι «οι αριθμοί πάνω στους οποίους στηριζόταν ήταν λάθος. Το ψάχναμε, το ξαναψάχναμε, και όσο το ψάχναμε περισσότερο το λάθος μεγάλωνε. Αποφασίσαμε ότι δεν μπορούμε να το στηρίξουμε αυτό το πράγμα. Καταρχήν πέρναγε έτσι και αλλιώς, αν το στηρίζαμε θα συμπαρασυρόμασταν στην ήττα. Εδώ κινδύνευε να ηττηθεί η Ελλάδα».
Δεν ακολουθούν όλοι οι βουλευτές της ΝΔ τον Αντώνη Σαμαρά στην κριτική του εναντίον του πρώτου Μνημονίου. Μεταξύ εκείνων που δεν ακολουθούν και η συνυποψήφια του για την θέση του προέδρου της ΝΔ, Ντόρα Μπακογιάννη.
«Εγώ είχα πάει και είχα δει τον Αντώνη Σαμαρά, τότε με κάτι πατερίτσες, πάλι είχα πρόβλημα και τον είδα κάτω στην εκτελεστική επιτροπή της Νέας Δημοκρατίας και του είχα πει Αντώνη: Αυτό που σου λέω μην το ταυτίσεις με το ποιος στο λέει, μην θεωρήσεις ότι έχω κάτι πίσω από το κεφάλι μου. Εάν σήμερα τα δύο μεγάλα κόμματα δεν πάνε πακέτο και για να διορθώσουμε το πρώτο Μνημόνιο, αλλά και για να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις και να σκίσουμε τη γάτα δεν θα γίνει ποτέ. Η απάντηση ήταν ότι “Εγώ δεν μπορώ να δημιουργήσω αξιωματική αντιπολίτευση το Κομμουνιστικό Κόμμα”, πράγμα το οποίο ποτέ δεν πίστεψα εγώ. Και έτσι ψήφισα το πρώτο μνημόνιο. Εντάξει το πλήρωσα πολύ ακριβά όπως καταλαβαίνετε. Κάναμε την προσπάθεια με τη Δημοκρατική Συμμαχία, εξακολουθούσαμε και λέγαμε τα ίδια πράγματα, περί μεταρρυθμίσεων, περί ανάγκης αυτών και τα λοιπά. Μας έφαγε το κύμα», σημείωσε η βουλευτής της ΝΔ και πρώην υπουργός, Ντόρα Μπακογιάννη.
Ο Αντώνης Σαμαράς λέει ότι η αντίθεση του με το πρώτο μνημόνιο είχε να κάνει περισσότερο με το μείγμα της πολιτικής παρά με την άρνηση του επί της αρχής. «Καμία δημαγωγία. Ήμουν εναντίον ενός τεραστίου λάθους που είχανε κάνει οι δανειστές, σε αυτό που ονομάζουνε πολλαπλασιαστές της οικονομίας. Και για να το καταλάβει ο κόσμος απλά, είχαν υποτιμήσει αφάνταστα το κόστος των σκληρών μέτρων του πρώτου Μνημονίου πάνω στην ύφεση, δηλαδή πάνω στη μείωση του εισοδήματος του Έλληνα φορολογούμενου. Ήτανε τελικά το κόστος τριπλό από αυτό το οποίον υπολόγιζαν οι δικοί τους πολλαπλασιαστές», είπε ο πρώην πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς.
Ο δημοσιογράφος του ΣΚΑΪ, Μπάμπης Παπαδημητρίου διευκρίνισε ότι «ο πολλαπλασιαστής ήταν πράγματι λάθος. Ήταν ο ίδιος περίπου μετά τον πόλεμο και ήταν φτιαγμένος για εποχές κατά τις οποίες δεν υπήρχε αυτή η ιδιότυπη και μοναδική χρηματοοικονομική κρίση, την οποία αντιμετώπισε η Αμερική, η Ευρώπη, η Ασία και εμείς βεβαίως. Άρα ήταν λάθος ο πολλαπλασιαστής. Αλλά αυτό τι επιπτώσεις είχε; Στην πραγματικότητα χρειάστηκε να αλλάξουν τα στοιχεία, τα νούμερα και τους στόχους, και άλλαξαν οι στόχοι. Άλλωστε, αυτός που αποκάλυψε το λάθος ήταν ο επικεφαλής οικονομολόγος καθηγητής Μπρανσουά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και από το ’11 και μετά, δηλαδή το ’12 και μετά, δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε αυτός ο πολλαπλασιαστής».
Η αρχική αντίδραση των πολιτών είναι ο θυμός. «Για πολύ κόσμο ήταν πεποίθηση και αποτυπωνόταν και στις έρευνες κοινής γνώμης ότι το πρόβλημα θα λυθεί αν τα κλεμμένα που υπάρχουν σε κάποιες σπηλιές, τράπεζες, οffshore, σεντούκια, πού είναι, επιστραφούνε πίσω θα λυθούνε τα προβλήματα. Κάπως έτσι άνθισαν πολλών ειδών θεωρίες συνομωσίας, μερικές από αυτές για τελείως αφελείς και μικρά παιδιά», τόνισε ο καθηγητής, Νίκος Μαραντζίδης.
Η λεκτική βία εξελίσσεται πολύ γρήγορα σε βία που στρέφεται αρχικά εναντίον του πολιτικού προσωπικού και στη συνέχεια εναντίον των απλών ανθρώπων. Στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση κατά τη διάρκεια της συζήτησης του πρώτου Μνημονίου στη Βουλή τον Μάιο του 2010 καίγονται τρεις άνθρωποι στην τράπεζα Marfin.
Όσοι πολιτικοί δείχνουν ότι δεν υπάρχει διαφορετικός δρόμος από εκείνον της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές μας που κρατούν την χώρα στη ζωή προπηλακίζονται από τους οπαδούς των κομμάτων, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ που στρέφονται κατά του Μνημονίου.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παπανδρέου Θόδωρος Πάγκαλος λέει ότι και όλα τα χρήματα των σκανδάλων δεν φτάνουν για να εξηγήσουν την καταστροφή. «Όλοι μαζί τα φάγαμε, εννοώ τους πολίτες. Ο πολίτης έχει ευθύνη. Ο πολίτης δεν είναι χωρίς ευθύνη στις δημοκρατίες», τόνισε ο Θεόδωρος Πάγκαλος.
Ταυτόχρονα με την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου οι αρχές αρχίζουν έρευνα κατά του δεύτερου πιο ισχυρού άνδρα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1996 -2004 πρώην υπουργού Αμύνης Ακη Τσοχατζόπουλο εξαιτίας της μεταγραφής ακινήτου στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου.Ο πρώην υπουργός κατηγορείται και αργότερα καταδικάζεται επειδή εισέπραττε και νομιμοποιούσε «μίζες» για τα τεράστια εξοπλιστικά προγράμματα της περιόδου 1996-2002.
«10 δισ. καθαρά έβγαζε η Ελλάδα μεταξύ 2000 και 2010. Που πήγανε; Καμία σπείρα δεν μπορεί να φάει 10 δισ. Εγώ εάν σας δώσω 1 δισ. θα είναι εχθρική πράξη αυτό, το φαντάζεστε να έχετε να διαχειριστείτε 1 δισ.; Θα αυτοκτονήσετε. 100 εκατομμύρια μπορείτε να τα φάτε, αλλά 1 δις; Πώς θα το φάτε; Δεν τρώγονται 10 δισ. το χρόνο αν δεν τρώμε όλοι μαζί», ανέφερε ο Θεόδωρος Πάγκαλος.
Ως το φθινόπωρο του 2010 η αίσθηση των δανειστών είναι ότι το ελληνικό πρόγραμμα βγαίνει. «Τον Οκτώβρη γίνονται δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ότι εμείς έχουμε άλλες δύο μονάδες στο έλλειμμα και για να κρατηθεί η αξιοπιστία μας στις αγορές αποφασίζουμε ότι αυτές τις δύο μονάδες δε θα τις μεταθέσουμε για αργότερα, τη μείωσή τους αλλά θα πάρουμε επιπλέον μέτρα. Άρα, αυτομάτως έχουμε ένα πολιτικό πρόβλημα διότι έχουμε ήδη ανακοινώσει ότι δε θα ξαναπάρουμε μέτρα και ερχόμαστε και λέμε ότι και τώρα θέλουμε νέα μέτρα. Το δεύτερο είναι ότι σε Ευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται η συνάντηση της Ντοβίλ, στην οποία η Γερμανίδα καγκελάριος και ο Γάλλος πρόεδρος αποφασίζουν να ανακοινώσουν ότι υπάρχει περίπτωση αναδιάρθρωσης χρέους χωρών με υπερβολικά υψηλό χρέος, από το 2013 όμως και πέρα. Οι αγορές αντιδρούν πολύ αρνητικά σε αυτό και άρα γενικεύεται στην Ευρώπη το αίσθημα ανασφάλειας», είπε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Και συνέχισε: «Εκεί, λοιπόν, που το πρόγραμμα πάει καλά, ξαφνικά βρισκόμαστε στο να έχουν τουμπάρει τα πάντα. Εκεί χάνουμε και μία μεγάλη πολιτική ευκαιρία που είναι οι εκλογές του Νοεμβρίου του ’10 στις οποίες θα μπορούσε το ΠΑΣΟΚ να αναβαπτιστεί κατά κάποιον τρόπο, να πάει στον κόσμο και να πει ‘’κάναμε μια σειρά πράγματα που δεν ήταν στο πρόγραμμά μας’’, αυτό που έκανε και ο Τσίπρας τον Σεπτέμβρη του ’15 δηλαδή, και άρα ‘’ελάτε να μας πείτε εάν θέλετε να συνεχίσουμε ή όχι’’. Και εγώ ήμουν ένας από αυτούς που είχε πει όχι τότε γιατί δεν ήθελα ως υπουργός Οικονομικών να γίνει οτιδήποτε που θα σταματούσε την ομαλή πορεία της οικονομίας. Πολιτικά ήταν λάθος. Από οικονομική πλευρά μάλλον ήταν η σωστή πράξη αλλά πολιτικά ήταν λάθος».
Το πρώτο μνημόνιο είναι προσανατολισμένο κυρίως στην αύξηση της φορολογίας και σε περικοπές και λιγότερο σε πώληση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου .Τον Φεβρουάριο του 2011 η τρόικα ανακοίνωσε ότι είχε συμφωνηθεί με την ελληνική κυβέρνηση ένα τεράστιο πρόγραμμα εκποίησης περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου αξίας ύψους 50 δισ. ευρώ.
«Οι δανειστές και ειδικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αισθάνονται ότι τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα και μας λένε ‘’κοιτάξτε, ο μόνος τρόπος για να επιζήσει το πρόγραμμα είναι εάν κάνετε μία μεγάλη κίνηση’’. Και εκεί μας ρίχνουν στο τραπέζι και λένε ‘’να πούμε ότι θα κάνετε αποκρατικοποιήσεις 50 δις.’’. Εγώ λέω 50 δις. είναι ένα εξωφρενικό νούμερο, όταν ξέρουμε ότι όλες οι συμμετοχές του Δημοσίου σε επιχειρήσεις δεν είναι πάνω από 10 δισ. και εκεί η απάντηση από την άλλη πλευρά είναι ότι ‘’μα υπάρχει μία έρευνα του ΙΟΒΕ, η οποία λέει ότι το κράτος έχει πάνω από 250 δισ. περιουσία, άρα δεν είναι παράλογο’’ και την ίδια στιγμή, εάν θυμάστε, έχει βγει η Νέα Δημοκρατία με ένα από τα περίφημα Ζάππεια του κυρίου Σαμαρά που λέει ότι: η λιτότητα είναι υπερβολική, εμείς όταν έρθουμε στην εξουσία θα καταργήσουμε τη λιτότητα, άρα θα πουλήσουμε 50 δισ. περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου μέσα σε δύο χρόνια. Συμφωνούμε λοιπόν, κλείνει η διαπραγμάτευση και εμείς θέλουμε να διαχειριστούμε εσωτερικά το πώς θα ανακοινωθεί αυτό. Εκεί γίνεται το λάθος από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε μία ερώτηση στη συνέντευξη Τύπου απαντούν ότι όντως θα κάνουμε αποκρατικοποιήσεις 50 δισ.», σημείωσε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου βρίσκεται σε πανικό. «Εκεί λοιπόν υπάρχει η απόλυτη έκπληξη. Στο σημείο αυτό και εγώ λέω στον πρωθυπουργό ότι αν είναι δικό μου λάθος να παραιτηθώ. Ο πρωθυπουργός δεν δέχεται την παραίτηση αλλά ζητά να βγάλουμε μία ανακοίνωση με την οποία ξεκαθαρίζουμε ότι ναι μεν θα προχωρήσει το πρόγραμμα αλλά δεν υπάρχει πώληση περιουσιακών στοιχείων. Γιατί η εικόνα που έβγαινε προς τα έξω ήταν ότι ξαφνικά θα ξεπουλήσουμε τα πάντα», τόνισε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Την περίοδο αυτή ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επαναλαμβάνει την ιδέα του για την δυνατότητα μιας χώρας να εγκαταλείψει το ευρώ. Στη συνθήκη για την Νομισματική Ένωση δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο. Ένα μήνα πριν από την ψήφιση του Μεσοπροθέσμου με πολιτικό πρωταγωνιστή τον ΣΥΡΙΖΑ και την υποστήριξη της Χρυσής Αυγής σχηματίζεται το λεγόμενο «Κίνημα των Αγανακτισμένων».
«Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά ηγετικά στελέχη κομμάτων που διακυβέρνησαν και δεν αναφέρομαι στον ΣΥΡΙΖΑ και στους ΑΝΕΛ που συμμετείχαν ούτως ή άλλως θα έλεγα ότι αν δεν υποστήριξαν αν μη τι άλλο αντιμετώπισαν με φόβο και δέος όλο αυτό το φαινόμενο. Το καταλαβαίνω, δημοκρατία έχουμε, όταν βλέπεις ένα εκατομμύριο σε μια πλατεία να πηγαίνει κάθε μέρα δε μπορείς να μην το λάβεις υπόψη σου, να θεωρείς ότι έλα δεν έγινε τίποτα, εγώ θα συνεχίσω να εφαρμόζω αυτό που πιστεύω ότι είναι σωστό. Αλλά, ακριβώς επειδή αυτό συνέβη, ποιος θα ήταν αυτός που θα έλεγε απέναντι στην κοινή γνώμη, ότι αυτά τα μέτρα είναι τα καλύτερα δυνατά ας πούμε, ακόμη και αν το πίστευε», είπε ο καθηγητής, Νίκος Μαραντζίδης.
Τον Ιούνιο του 2011 περνάει το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα από την Βουλή εν μέσω πολυήμερων διαδηλώσεων και αιματηρών συγκρούσεων στο κέντρο της πόλης.Ο Γιώργος Παπανδρέου προτείνει στον αρχηγό της αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά να μπει στην κυβέρνηση προσφέροντας ο ίδιος την παραίτηση του.
«Επειδή συνέβη να είμαι μπροστά στο τηλέφωνο, αλλά άκουγα από τη μία πλευρά, δεν άκουγα από την άλλη, όταν ο Αντώνης του είπε, ο Σαμαράς, του είπε ότι ‘’ξέρεις κάτι, δεν μπορείς να ‘σαι πρωθυπουργός’’, η απάντηση ήταν ‘’δεν έχω πρόβλημα, αλλά κάτσε να πούμε πώς θα το χειριστούμε’’. Δεν έγινε καμιά διαπραγμάτευση ότι εγώ θέλω να φύγεις, όχι δε φεύγω και έσπασε. Έσπασε, διότι αυτό δεν περνούσε εύκολα στο ΠΑΣΟΚ τότε, το οποίο το καταλαβαίνω», είπε ο Χρύσανθος Λαζαρίδης.
Το καλοκαίρι του 2011 ο υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου αντικαθίσταται απο τον Ευ.Bενιζέλο ,εσωκομματικό αντίπαλο του πρωθυπουργού, Γ.Παπανδρέου . Στην πρώτη συνάντησή του με τον Σόιμπλε σε ένα εστιατόριο στο Βερολίνο γίνεται και η πρώτη συζήτηση για την απομείωση του ελληνικού χρέους αλλά και το ενδεχόμενο ενός Grexit .
«Έμεινε συνεπής ο κύριος Σόιμπλε σε αυτήν την βασική συμφωνία που κάναμε, η οποία στη συνέχεια σας θυμίζω εξελίχθηκε σε δύο φάσεις. Διότι πρώτα υπήρξε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούλιο του 2011 για το λεγόμενο μικρό PSI, για την μικρή παρέμβαση της τάξης του 21%, η οποία ήταν ανεπαρκής. Εμείς ξέραμε ότι αυτό είναι ανεπαρκές. Το ήξερε και ο κύριος Σόιμπλε πάρα πολύ καλά. Ξέραμε ότι θα υπάρξει δεύτερη φάση και πράγματι αυτή η δεύτερη φάση έγινε θεμελιώδες στοιχείο του δεύτερου προγράμματος», ανέφερε ο πρώην υπουργός, Ευάγγελος Βενιζέλος.
Τον Αύγουστο του 2011 ο Ευάγγελος Βενιζέλος διώχνει την τρόικα. Έτσι η κυβέρνηση ελπίζει να βάλει σε μία πολιτική βάση τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Αυτό δεν συμβαίνει.
Στο πρώτο συμβούλιο με τον Σόϊμπλε στο πολωνικό Βρότσλαβ το μετανιώνει . Είναι η δεύτερη φορά που ο Σόϊμπλε ρωτάει τον Βενιζέλο αν η Ελλάδα θα ήθελε να αποχωρήσει από το ευρώ . Για να εισπράξει την απάντηση ότι η Αθήνα δεν το επιθυμεί. Οι δύο πλευρές, δανειστές και Αθήνα, προσεγγίζουν τώρα μια πολύ μεγαλύτερη μείωση του ελληνικού χρέους, ένα κούρεμα της τάξης του 53%. Όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυστηρή εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής από την Ελλάδα.
«Επρόκειτο για μία παρέμβαση στο χρέος μίας χώρας που ανήκει σε νομισματική ζώνη. Έπρεπε να σεβαστούμε τους κανόνες του ευρώ, του ενιαίου νομίσματος. Έπρεπε όλα αυτά να κινηθούν μέσα στο πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης, γιατί αλλιώς θα ήταν δώρον άδωρο η παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη. Τρίτον επρόκειτο για μία παρέμβαση εθελοντική», είπε ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
Στη Θεσσαλονίκη 20 ημέρες αργότερα το υπουργικό συμβούλιο αποφασίζει την εισαγωγή ενός νέου φόρου, του ΕΕΤΗΔΕ, που είναι ο πρόδρομος φόρος του ΕΝΦΙΑ. Την ώρα που συμβαίνουν αυτά το φθινόπωρο του 2011 δύο μεγάλα γεγονότα σημαδεύουν την πολιτική ζωή στην χώρα. Οι αγανακτισμένοι ή ένα μέρος τους από την διαμαρτυρόμενη Αριστερά και την Δεξιά περικυκλώνουν την στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη και αποδοκιμάζουν τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια που υποχρεώνεται να αποχωρήσει. H παρέλαση δεν ολοκληρώνεται.
«Γεγονός που οδήγησε τον τότε πρωθυπουργό της χώρας να πάρει την απόφαση ότι ο μόνος τρόπος για να συνεχίσει, να προχωρήσει δηλαδή τις μεγάλες αλλαγές που είχε ανάγκη η χώρα ήτανε να ζητήσει μια μορφή πολιτικής νομιμοποίησης και επειδή η διεξαγωγή εκλογών ήταν αδιανόητη εκείνη τη στιγμή, διότι οι Ευρωπαίοι μόλις είχαν δεσμευτεί να μας κουρέψουνε το χρέος και είχανε δεσμευτεί να μας δώσουνε και ένα δεύτερο πρόγραμμα, το μόνο εναλλακτικό μέσο που υπήρχε για να εξασφαλιστεί αυτή η πολιτική, αν θέλετε, νομιμοποίηση και εξουσιοδότηση θα ήταν η διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος», τόνισε ο πρώην υπουργός, Φίλιππος Σαχινίδης.
Μετά από λίγες ημέρες το δεύτερο πολιτικό δράμα εξελίσσεται στις Κάννες. Ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει στους Μέρκελ και Σαρκοζί την πρόθεσή του να προκηρύξει δημοψήφισμα για τα μέτρα που συνοδεύουν το κούρεμα του χρέους.
«Και εκεί πέρα η αντίδραση του Σαρκοζί είναι πάρα πολύ μεγάλη, διότι ο Σαρκοζί θεωρούσε ότι η Σύνοδος στις Κάννες, ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία για να κερδίσει πόντους στην προεκλογική μάχη την οποίαν έδινε. Προσέξτε δεν υπήρχε κανένας άλλος τρόπος να εξασφαλίσεις τη συνέχιση των αναγκαίων αλλαγών της χώρας, αλλά και του προγράμματος της δημοσιονομικής σταθεροποίησης, παρά μόνο μέσα από το να ζητήσεις εξουσιοδότηση από τους Έλληνες πολίτες και να τους πεις ότι: Κοιτάξτε να δείτε, κατάφερα να εξασφαλίσω αυτά, ποια είναι η άποψή σας, να συνεχίσω ή όχι;», είπε ο πρώην υπουργός, Φίλιππος Σαχινίδης.
Ο Γιώργος Παπανδρέου γυρίζει και παραδίδει την εξουσία σε μία κυβέρνηση υπό τον πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, Λουκά Παπαδήμο. Αυτή στηρίζεται από το ΠΑΣΟΚ, τη ΝΔ και το ΛΑΟΣ.
«Είχα πλήρη συνείδηση ότι δεν υπάρχουν από αλλού λεφτά και άρα είχα καταλάβει ότι η επιλογή ήταν: ή αυτό ή δραχμή. Και ο δεύτερος λόγος γιατί παρά πολλά από τα πράγματα που υπήρχαν μέσα στο Μνημόνιο ήταν μεταρρυθμίσεις για τις οποίες εγώ μιλούσα εγώ και το κόμμα μου πριν από το Μνημόνιο, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, η μείωση του δημόσιου τομέα, η απελευθέρωση των επαγγελμάτων. Αυτά είναι πράγματα που εγώ πίστευα παρά πολύ και εξακολουθώ να πιστεύω. Είχε βέβαια και παρά πολλά επώδυνα μέτρα, κυρίως δημοσιονομικού χαρακτήρα αλλά αυτά για’ μένα ήταν αναπόφευκτα από τη στιγμή που είχαμε χρεοκοπήσει», τόνισε ο βουλευτής της ΝΔ και πρώην υπουργός, Άδωνις Γεωργιάδης.
Τον Φεβρουάριο του 2012 κλείνει το θέμα του κουρέματος του ελληνικού χρέους με την Αθήνα να καίγεται .Εκλογές προκηρύσσονται για τον Μάιο του ίδιου χρόνου. «Όταν συνδυάστηκε από τη μια θα το λέγαμε ‘’η υλιστική απογοήτευση’’, δηλαδή δεν μπορώ να σπουδάσω τα παιδιά μου, δεν μπορώ να πληρώσω το δάνειό μου με συμβολικές και ας τις ονομάσουμε ‘’συλλογικές φαντασιώσεις’’ για το ρόλο μας ως έθνος, αυτό ήταν η βόμβα μολότοφ στην ελληνική κοινωνία», είπε ο καθηγητής, Νίκος Μαραντζίδης.
Στο μεταξύ ο αρχηγός της ΝΔ, Αντώνης Σαμαράς προετοιμάζει το έδαφος για να αλλάξουν εκείνα τα στοιχεία που κατά την άποψη του ήταν λάθος στο πρώτο Μνημόνιο του Γιώργου Παπανδρέου, για το οποίο ασκεί κριτική και δημιουργεί την εντύπωση ότι δεν έχει επαφές με το Βερολίνο.
«Μπήκαμε στη διαδικασία διαπραγμάτευσης. Έγιναν πολλά ταξίδια. Πήγαμε βήμα βήμα. Είδαν πως πρέπει να αλλάξει το μείγμα. Πως πρέπει να αλλάξουν οι πολλαπλασιαστές. Σε μερικά επέμεναν. Σε μερικά έκαναν πίσω. Σε άλλα επιμέναμε εμείς. Επομένως εμείς είχαμε δρομολογήσει την αλλαγή αυτού που θεωρούσαμε λάθος», υπογράμμισε ο Χρύσανθος Λαζαρίδης.
Στις 6 Μαΐου του 2012 γίνονται βουλευτικές εκλογές. Με ένα ανεπάντεχο αποτέλεσμα .Ο Πάνος Καμμένος που έχει αποχωρήσει από την ΝΔ όταν αυτή στηρίζει την κυβέρνηση Παπαδήμου και ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ είναι οι μεγάλοι νικητές. Η ΝΔ μένει στο 19% και το ΠΑΣΟΚ βυθίζεται στο 13%. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλη πολιτική στη θέση των προγραμμάτων δημοσιονομικής σταθεροποίησης.
«Εμμένανε στην πολιτική της ιδιαιτερότητας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας να μη λειτουργεί σαν κανονική Κεντρική Τράπεζα, ακριβώς για να σταθεροποιηθούν οι πολιτικές λιτότητας και να μπορέσουν να γίνουν αποδεκτά ως μοναδική λύση προγράμματα σαν και αυτά που μπήκανε στις χώρες που μπήκανε σε πρόγραμμα», είπε ο καθηγητής ΕΜΠ, πρώην μέλος της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Γιάννη Μηλιός.
Το αποτέλεσμα εισπράττεται ως σοκ όχι μόνο από ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος αλλά και από τους εκπροσώπους των δανειστών.
«Ο ίδιος ο Σόιμπλε φέρεται να έχει πει και το είπα και μπροστά μου σε ένα Eurogroup ότι ίσως ήταν προτιμότερο να είχαμε αφήσει την Ελλάδα να κάνει το δημοψήφισμα και αυτό το είπε πότε; Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα του 2012 και κατάλαβε ότι οι Ευρωπαίοι δώσανε 130 δισ. για αναδιάρθρωση του χρέους σε μία χώρα, η οποία όταν οι πολίτες της κλήθηκαν να ψηφίσουν έδωσαν αυτά τα συγκεκριμένα αποτελέσματα στα δύο κόμματα που είχαν την ευθύνη της χώρας τους τελευταίους μήνες, δηλαδή στο ΠΑΣΟΚ και την ΝΔ. Έδωσαν αθροιστικά 32%», υπογράμμισε ο Φίλιππος Σαχινίδης.
Τον Ιούνιο γίνονται εκ νέου εκλογές .Η ΝΔ τις κερδίζει με 29,7%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ παίρνει 27%. Το ΠΑΣΟΚ μένει στο 12,3%. Ο εντολοδόχος πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς σχηματίζει τρικομματική κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ. Το πρώτο ταξίδι του τον οδηγεί στο Βερολίνο.
«Όλα η χώρα κρατιότανε όρθια με αερομεταφορά χαρτονομισμάτων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη Φρανκφούρτη για να κρατηθούν οι τράπεζες ανοιχτές. Εμπιστοσύνη δεν υπήρχε πουθενά, θα σας έλεγα ότι κανείς δεν πίστευε στο εξωτερικό ότι πρόκειται να τα καταφέρουμε και εγώ είχα να αντιμετωπίσω τότε δύο, για πολύ καιρό, μόνιμους εχθρούς. Ο πρώτος εχθρός ήτανε το βουνό απ‘ τα χρέη και τα ελλείμματα. Και ο δεύτερος εχθρός ήταν εκείνη η κουβέντα που είχε πει προηγούμενος πρωθυπουργός, ότι η Ελλάδα είναι η πιο διεφθαρμένη χώρα στον κόσμο», είπε ο πρώην πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς.
Σήμερα ο πρώην πρωθυπουργός αποκαλύπτει δημόσια ότι το Grexit δεν ήταν απλά μια ιδέα του Σόιμπλε. «Όταν πήγα στο Βερολίνο, για να δω την Μέρκελ, σε εκείνο εκείνο το ταξίδι, θα θυμάστε που δεν έπρεπε για το μάτι μου να πάω και τα λοιπά, αφού έγινε η συζήτηση με την Μέρκελ, του Στουρνάρα, ο καθένας με τους επιτελείς του, μου λέει: ‘’να σου πω δύο πράγματα στο γραφείο μου;’’ και καθόμαστε και είχε κάτι διαφάνειες που απεικόνιζαν τμηματικά τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, ελλείμματα, χρέος, ΑΕΠ και αφού μου έδειξε ότι έχει πλήρη γνώση της ακτινογραφίας της αρρώστιας που έχουμε ως οικονομία, μου λέει ‘’κοίταξε θέλω να σου πω κάτι, το οποίο θέλω να το ξέρεις από τώρα, το ταξίδι που έχεις να κάνεις είναι πολύ δύσκολο, εάν θέλεις να βγει η Ελλάδα από το ευρώ, τότε να ξέρεις ότι εμείς έχουμε ένα δεύτερο πλάνο να σας βοηθήσουμε για ένα διάστημα το οποίο θα το βρούμε’’. Σταματάω άμεσα. Της λέω ‘’αυτή την κουβέντα δεν την κάνουμε, δεν υπάρχει, δεν το δέχομαι, δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να δεχτώ να βγει η Ελλάδα από το ευρώ, αυτό ξέχασέ το’’. Αυτό όμως τι σημαίνει; Σημαίνει ότι πέραν του ότι αν έλεγα οποιαδήποτε κουβέντα σε οποιονδήποτε τότε, ούτε δημόσια μίλησα ποτέ, αντιλαμβάνεστε τις αναταράξεις που θα δημιουργούσε κάτι τέτοιο στις αγορές και στην οικονομία. Αυτό όμως τι σημαίνει, ότι εκείνη την ώρα εμείς παίρναμε μία απόφαση δυνατή για την πατρίδα. Την ίδια στιγμή στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ έλεγε και διέδιδε παντού με τυμπανοκρουσίες ότι το Grexit και η ιδέα ότι μπορούμε να βγούμε από το ευρώ είναι μια αισχρή κινδυνολογία και ότι οι δανειστές μπλοφάρουν», είπε ο Αντώνης Σαμαράς.
Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης με τον Γιάννη Στουρνάρα που έχει αναλάβει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας πάνε στο γραφείο του Σόιμπλε. «Υπάρχει στιγμή που τον συναντάμε με τον Στουρνάρα στο γραφείο του τον Σεπτέμβρη μετά το ταξίδι Σαμαρά, που είχε το μάτι του και πήγε με χαμηλή πτήση στη Γερμανία και βλέπαμε τις Άλπεις από κάτω κολλητά. Μετά πήγαμε με τον Γιάννη τον Στουρνάρα οι δυο μας. Πήγαμε στο γραφείο του. Καθίσαμε αντί για μισή ώρα δυόμιση ώρες. Τα είπαμε. Τα ξεκαθαρίσαμε και έδωσε το χαρτί αυτό. Και είπαμε ότι το χαρτί αυτό θα εφαρμοστεί μέχρι τέλη Νοεμβρίου. Φεύγοντας τον είδαμε ότι λέει: Δεν ξέρω, you are too good to be true (σ.σ. είστε πολύ καλοί για να είστε αληθινοί). Λέμε: Κοίτα εμείς αυτά που λέγαμε εμείς επιμέναμε. Ότι πρέπει να αλλάξει το Μνημόνιο και για να δούμε τι θα κάνετε τώρα. Το είχαμε αλλάξει. Για να δούμε τι θα κάνετε τώρα. Υλοποιήσαμε 89 προαπαιτούμενα», τόνισε ο Χρύσανθος Λαζαρίδης.
Ένα τμήμα του μείγματος της πολιτικής αφορά τους φόρους. «Εάν δείτε στην διετία 50% από τα 14 δισεκατομμύρια που έπρεπε να πάρουμε μέτρα ήτανε από πλευρά δαπανών και τα υπόλοιπα ήτανε από τους φόρους. Αυτό ήτανε μάλλον εξαίρεση σε σχέση με τα υπόλοιπα δύο Μνημόνια, νομίζω, αν δεν κάνω λάθος. Προσπαθήσαμε να δώσουμε τη λιγότερη δυνατή έμφαση στην αύξηση φορολογικών συντελεστών. Δώσαμε πολύ μεγάλη έμφαση στην είσπραξη. Η Ανεξάρτητη Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων που ήτανε μία πολύ σημαντική τομή, έγινε τότε, από την κυβέρνηση αυτή και έχει φέρει αποτελέσματα», σημείωσε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας.
Το τέλος στα ακίνητα που εισπράττεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ, το περίφημο ΕΕΤΗΔΕ μετατρέπεται σε ΕΝΦΙΑ και γίνεται φανερό ότι έρχεται για να μείνει. Η κυβέρνηση πρέπει εκτός από την βελτιστοποίηση των εσόδων να μειώσει και τις δαπάνες. Ο χώρος της Υγείας προσφέρεται καθώς θυμόμαστε ότι από το 1985 η μεταρρύθμιση του ΕΣΥ έχει μείνει μισή χωρίς ένα ενιαίο ταμείο Υγείας, ενώ η φαρμακευτική δαπάνη είναι ακόμα ανορθολογικά κατανεμημένη.
«Είμαι ο υπουργός που είχα τις χαμηλότερες δαπάνες πετύχει και στο φάρμακο και γενικά στα διαγνωστικά και σε όλες τις άλλες δαπάνες του ΕΟΠΥΥ. Από την εποχή που έφυγα είμαστε κατά τι ψηλότερα σήμερα, παρόλο ότι παραμένουν οι νόμοι του clow back και του rebate και όλων των υπολοίπων και έχει αρχίσει και τους ξεφεύγει πάλι η δαπάνη. Αυτό δεν έγινε εύκολα. Έγινε με μεγάλη σύγκρουση με πάρα πολύ κόσμο», είπε ο Άδωνις Γεωργιάδης.
Στο υπουργείο Ανάπτυξης βρίσκεται ο Κωστής Χατζηδάκης που προωθεί μια σειρά από μέτρα απελευθέρωσης της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών, μέσα από την περίφημη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ.
«Δεν ήτανε δική μου πατέντα εμένα ότι το γάλα το βρεφικό μπορεί να πωλείται και εκτός φαρμακείων. Είναι κάτι που ισχύει σε όλη την Ευρώπη. Δεν έχω κάτι με τους φαρμακοποιούς, να σας πω και την αλήθεια είχα πολλούς φαρμακοποιούς ψηφοφόρους. Άρα αν πήγαινα με αυτήν τη λογική θα‘ πρεπε να μην πειράξω τίποτα. Δεδομένου, όμως, ότι το βρεφικό γάλα πωλείτο σε περισσότερα σημεία πώλησης, και η λογική λέει και η οικονομία διδάσκει ότι όταν έχεις περισσότερα σημεία πώλησης έχεις εντονότερο ανταγωνισμό και άρα ωθούνται οι τιμές προς τα κάτω. Είπα ότι αυτό το πράγμα σε περίοδο κρίσης ιδιαίτερα ήταν ένα μικρό δώρο στους νέους γονείς», είπε ο πρώην υπουργός και βουλευτής της ΝΔ, Κωστής Χατζηδάκης.
Σιγά σιγά το κράτος εξοφλά τους ιδιώτες ενώ η νέα τρικομματική κυβέρνηση αρχίζει να κερδίζει την εμπιστοσύνη των συνομιλητών της στο εξωτερικό.
«Είχανε τελειώσει όλες οι εκκρεμότητες από αυτά τα προαπαιτούμενα, τα οποία λέτε, που ήταν αναγκαία προϋπόθεση να τα τελειώσουμε για να πάρουμε το δάνειο-μαμούθ των 54, τότε, δισεκατομμυρίων που πήραμε. Επομένως, άρχισε να υπάρχει εμπιστοσύνη και στο εσωτερικό σιγά-σιγά και σε αυτό βοήθησαν το γεγονός ότι εμείς μειώναμε τα ληξιπρόθεσμα, δηλαδή τις οφειλές του κράτους προς τους ιδιώτες, λέγαμε στον Έλληνα ‘’σου χρωστάει το κράτος, θα σε πληρώσει’’», είπε ο Αντώνης Σαμαράς.
Το 2013 η κυβέρνηση Σαμαρά πετυχαίνει πρωτογενή πλεονάσματα και το 2014 η οικονομία φαίνεται να ανακάμπτει. «Νοικοκυρεύοντας το κράτος μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο να αρχίσουμε να μειώνουμε τους φόρους. Και αυτό κάναμε. Σας θυμίζω, το 13% στο ΦΠΑ της εστίασης. Σας θυμίζω δύο μειώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές, φόρο στα ενοίκια, προκαταβολή φόρου, που μειωθήκανε», ανέφερε ο Αντώνης Σαμαράς.
Αλλά το Μάιο του ίδιου χρόνου μετά από μια πετυχημένη έξοδο στις αγορές λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις ευρωεκλογές. Υπουργοί με βαρύ μεταρρυθμιστικό έργο αντικαθίστανται στον ανασχηματισμό. «Κάναμε αλλαγή, γιατί έπρεπε να κάνουμε αλλαγή, να κρατήσουμε συμπαγή την Κοινοβουλευτική μας Ομάδα, μετά από μία κόπωση μεταρρυθμιστική και τα λοιπά. Επηρέασε αυτό σε τίποτα τις μεταρρυθμίσεις; Εσένα δε σε ενδιαφέρει εγώ τι κάνω για να κρατήσω τους βουλευτές μου, για να ικανοποιήσω τον Πορτοσάλτε που μου γκρινιάζει, να πω στον άλλον ότι ‘’εσύ αρκετά έμεινες φύγε’’, αυτό είναι δικό μου θέμα. Λοιπόν, εμείς το κρατήσαμε ενωμένο το μαγαζί», είπε ο Χρύσανθος Λαζαρίδης.
«Σίγουρα θα είχα αποφύγει φράσεις όπως αυτή για τον Τόμσεν που είπα προηγουμένως, που ήταν εύκολο να παρεξηγηθεί από τους πολιτικούς μου αντιπάλους. Ίσως, δηλαδή, το λάθος μου να ήταν ότι δεν έδειξα μεγαλύτερη ενσυναίσθηση στον κόσμο. Την είχα αλλά δεν φάνηκε», τόνισε ο Άδωνις Γεωργιάδης.
Τον Σεπτέμβριο του 2014 ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας παρουσιάζει στη Θεσσαλονίκη το ομώνυμο οικονομικό πρόγραμμα με το οποίο υπόσχεται ότι θα κυβερνήσει. «Κατά τη δική μου εκτίμηση πήραμε μια σωστή θέση αρχικά, η οποία όμως στην διάρκεια της πορείας, δηλαδή το αργότερο το 2014 μεταβλήθηκε σε μια αντίληψη που ισχυριζότανε, ισχυριζότανε ότι πιστεύει, τι να πω, ότι μπορεί να συμβιβάσει και τις δύο πλευρές», σημείωσε ο Γιάννης Μηλιός.
«Το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης καταρχάς ήταν ένα πρόγραμμα το οποίο εξήγγειλε ο Τσίπρας χωρίς να ρωτήσει κανέναν, για να δικαιολογήσει το πώς μπορεί η χώρα να σταθεί στα πόδια της και να βρει διέξοδο χωρίς να αλλάξει τίποτα από το Μνημόνιο. Αυτό ήταν το σχέδιο της Θεσσαλονίκης και ήταν στον αέρα. Του το είχαμε επισημάνει, πρώτος εγώ βεβαίως και στην Πολιτική Γραμματεία και μετέπειτα στα κυβερνητικά όργανα και το γνώριζε αυτό. Και νομίζω λίγο πολύ μπορεί να το έκανε και συνειδητά απολύτως», ανέφερε ο πρώην υπουργός και πρώην μέλος της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Παναγιώτης Λαφαζάνης.
Η κυβερνητική πλειοψηφία εξαιτίας του Φώτη Κουβέλη αποτυγχάνει να εκλέξει πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο πολιτικός επιστήμονας, Θανάσης Διαμαντόπουλος είπε ότι «πρέπει να πω ότι είμαστε η μόνη χώρα στον κόσμο, μαζί με την Αλβανία, όπου προβλέπεται βράχυνση της πολιτικής ζωής λόγω αδυναμίας εκλογής του Ανώτατου και ουδέτερου διοικητή Πολιτειακού άρχοντα, όλα αυτά λοιπόν είναι θεσμοί, οι οποίοι ακόμα και κατά φύσιν να λειτούργησαν, η φύση τους ήταν να παράγουν και όχι να αποτρέπουν την κρίση, ή να την ενθαρρύνουν εν πάση περιπτώσει».
Προκηρύσσονται εκλογές για τον Ιανουάριο του 2015 .Οι εκλογές γίνονται σε συνθήκες αφόρητης πόλωσης και υποσχέσεων από το ΣΥΡΙΖΑ ότι θα σκίσει τα Μνημόνια. Ο λαϊκισμός έχει γίνει το κύριο όχημα της πολιτικής ρητορικής στα χρόνια των Μνημονίων, ιδιαίτερα στις δυνάμεις που αντιστρατεύονται την προσαρμογή.
«Ο λαϊκισμός είναι κάτι παραπάνω από συνθήματα. Είναι η καθολικότητα ως αποκλεισμός. Πάρτε τα άκρα στην Ελλάδα. Πάρτε τα στην Γαλλία, στην Γερμανία , στην Ουγγαρία, οπουδήποτε. Αυτό δεν έχει επισημανθεί ακόμα. Έχουμε μία καινούργια μορφή καθολικότητας η οποία είναι ιδεολογικός αποκλεισμός, δηλαδή μόνο μένοντας μόνοι είμαστε καθολικότης», είπε ο φιλόσοφος, Στέλιος Ράμφος.
Στις 25 Ιανουαρίου 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει με 36% και σχηματίζει κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Πάνου Καμμένου.

Πηγή