Οι άσχημες μητροπόλεις όμορφα καίγονται

Εδώ και χρόνια ο Λέανδρος περιγράφει με μοναδική συνέπεια στα κόμικς του την κόλαση των σύγχρονων μητροπόλεων και των απελπισμένων εγκλωβισμένων σε αυτές. Κάποιες φορές τα κόμικς του αποπνέουν απαισιοδοξία και θλίψη για την αναντίστρεπτη κατάσταση, κάποιες άλλες προβάλλεται ως μια πιθανή διέξοδος η (λανθασμένα; αδίκως ισοπεδωτικά; δικαιολογημένα; αποκαλούμενη «μηδενιστική»;) βία και σε πολλές περιπτώσεις αναδεικνύεται μια χαιρέκακα χιουμοριστική ματιά απέναντι στην άβουλη στάση των αμετάκλητα θαμώνων της Κόλασης.

Τόσο στον «Παρία» (εκδ. Βαβέλ, 2004) όσο και στο «Με Μεγάλωσαν Σκυλιά» (εκδόσεις Babelart, 2009) η σύγχρονη μεγαλούπολη εικονογραφήθηκε ως μια γκροτέσκα, σκοτεινή σκηνή ενός καρναβαλιού βίας, βγαλμένου από παλαιότερες κολάσεις όπως αυτή του Ιερώνυμου Μπος ή των εξπρεσιονιστικών μεταφορών της Θείας Κωμωδίας από τον Gary Panter.

Εξίσου «κολασμένη» ήταν και η ατμόσφαιρα στην κλειστοφοβική «Χωματερή» (εκδόσεις Ελευθεροτυπία, 2007) που συνεχίστηκε και από τις σελίδες αυτής εδώ της εφημερίδας. Στο «Τελευταίο Τέλος του Κόσμου» που φιλοτεχνεί ο Λέανδρος τα τελευταία χρόνια στο Καρέ Καρέ, η Κόλαση δεν είναι γενικά και αόριστα «οι άλλοι», όπως ισχυριζόταν και προειδοποιούσε ο Σαρτρ, αλλά η αυταρχική εξουσία, τα ΜΜΕ, η αστυνομία, ο καταναλωτισμός, η εθελοτυφλία.

Στο «All Hell Broke Loose» (εκδόσεις Skewed Press, προς το παρόν κυκλοφορεί στα αγγλικά, σύντομα θα μεταφραστεί στα ελληνικά) που μόλις κυκλοφόρησε, η Κόλαση είναι όλα αυτά μαζί αλλά αυτή τη φορά χωρίς καθόλου χιούμορ. Περισσότερο σαν απειλή εκδίκησης μοιάζει παρά σαν ευφυολόγημα. Τα κείμενα του βιβλίου, άλλα σύντομα και αποφθεγματικού τύπου όπως το «Nothing left to say. We only wait for action now» και άλλα εκτενέστερα καθώς και τις φωτογραφίες από το Οκλαντ της Νέας Ζηλανδίας, το Χονγκ Κονγκ και το Λος Αντζελες υπογράφει ο Αντώνης Β. Το Καρέ Καρέ συζητά και με τους δύο για την Κόλαση και τις ανοιχτές πύλες της.

Είναι ήδη ανοιχτές οι Πύλες της Κολάσεως; Ανοιξαν για να τις διαβούμε αμετάκλητα προς την αιώνια καταδίκη μας ή για να ξεράσουν από μέσα τους όλους αυτούς που ετοίμαζαν την τελική τους επίθεση;

Λέανδρος και Αντώνης: Το «Ανοιξαν οι πύλες της Κολάσεως», ξεγυμνωμένο, είναι ένα σχήμα λόγου. Μια γενίκευση, ένα σύμφυρμα, μια βιβλική και μεταφυσική αναφορά αλλά και μια καθημερινή έκφραση. Αν η καταδίκη νοείται ως τιμωρία ή ποινή, όχι, δεν αφορά σε αυτή. Ομως με την υπαρξιακή, την οντολογική έννοια της συμμετοχής στο «ανθρώπινο δράμα» μέσω της ύπαρξης, ναι. Και είναι και ένα σχόλιο για την εποχή, που είναι μεταιχμιακή, γεμάτη οξύνσεις και αντιπαραθέσεις, με παραπαίον status quo και δυνητικές προοπτικές κάθε φύσης.

Το βιβλίο είναι μια ωδή προς τη μητροπολιτική βία με εξύμνηση αυτών που την ασκούν, ένα σχόλιο για τον μηδενισμό που γεννά η απελπισία ή τι; Πώς θα το χαρακτηρίζατε με λίγες λέξεις;

Λέανδρος και Αντώνης: Και οι δυο είμαστε πολιτικά όντα, που εκφραστήκαμε και εκφραζόμαστε στον ίδιο πολιτικό χώρο, όχι πάντα αλλά συχνά, από, προς και διά μέσου αυτού. Εχουμε ανάλογα βιώματα, προϊστορία, μυθολογία, πες το όπως θέλεις. Η μητροπολιτική βία, έλλογη ή άλογη, η εξέγερση ή η αναμονή της, ο μηδενισμός της καταστροφής ως προϋπόθεση του καινοφανούς, είναι κομμάτια μιας κουλτούρας που μοιραζόμαστε, τουλάχιστον σε βαθμό αναφοράς. Με λίγες λέξεις, το χαρακτηρίζουμε εν είδει αστείου Pop-Apocalyptic. Η μητροπολιτική βία ήταν ανέκαθεν και εξ ορισμού κοινό κτήμα, με την έννοια του μη περιορισμού της από τον νόμο. Σε μια εποχή που η βία αυτή έχει γίνει επιπλέον pop-ular (στην περίπτωση των ΗΠΑ, τουλάχιστον, απ’ όπου προέρχονται και οι περισσότερες φωτογραφίες) ήταν ίσως μια πρόκληση να καταγράψουμε όχι μόνο την αναπόφευκτη αίσθηση του τέλους που φέρνουν μαζί τους η μητροπολιτική βία και η καταστροφή, αλλά και την εξίσου αναπόφευκτη χαρά για όσα πιθανά τις ακολουθούν.

Η σειρά του Λέανδρου στην «Εφ.Συν.» έχει τίτλο «Το τελευταίο τέλος του κόσμου». Η τελευταία εικόνα στο βιβλίο δείχνει έναν κατεστραμμένο άνθρωπο να κρατά ένα πλακάτ με τη λεζάντα «Το τέλος ήταν εδώ». Προς τι τόση «λατρεία» του τέλους;

Λέανδρος: Αυτό είναι καθαρά ή μάλλον καθαρός Λέανδρος, ο Αντώνης είναι αισιόδοξος άνθρωπος κι αντισταθμίζει κάπως την κατάσταση. Είναι η φτιαξιά μου, το ντιζάιν μου και είναι αθεράπευτο. Είμαι εκ γενετής μηδενιστής, δεν έχω το κατάλληλο ηλεκτροχημικό σετ στον εγκέφαλό μου. Δεν βλέπω νόημα πουθενά, βλέπω τον κόσμο κενό περιεχομένου και είμαι βαθύτατα και πλατύτατα απαισιόδοξος.

Αντώνης: Εγώ πάλι στον μηδενισμό του Λέανδρου βλέπω αισιοδοξία γιατί και μετά το τέλος αυτού του κόσμου θα έρθει κάτι άλλο, θα συνεχίσουν καταστάσεις, τάσεις και εντάσεις, και τα πράγματα καθόλου δεν αποκλείεται να είναι καλύτερα. Τώρα όσον αφορά τον άνθρωπο με το πλακάτ και τη λεζάντα «το τέλος είναι εδώ», στο συνοδευτικό κείμενο υπάρχει και μια προσπάθεια να γίνει ένα «παιχνίδι» πάνω στη συνήθη γραμμικότητα και την κορύφωση ενός σεναρίου, είτε αυτό αποτελεί βιβλίο, κόμικς ή ταινία: εδώ, στο τέλος κάτι (δε) γίνεται, ή ίσως αυτό το κάτι συνέβη πριν το τέλος. Ποιος/α ξέρει...

Τα καπελάκια που φορούν τα κορίτσια της Girl Gang με τις λεζάντες «Fuck All», «Bruja Negra» και «Destroy» είναι προτροπές;

Λέανδρος: Εννοείται, αλλά πάνω και πρώτα απ’ όλα είναι αναφορές. Ανήκουν εξίσου στην πολιτική και την Pop, τη λαϊκή κουλτούρα. Δεν είναι ούτε καν πρωτότυπες αναφορές. Αντίθετα, είναι τετριμμένες, χιλιογραμμένες και απείρως ειπωμένες, ένα είδος τυπολογίας, αστικής ηθολογίας, κοινωνικής ανθρωπολογίας, λόγω της πολιτικής κουλτούρας που προείπαμε.

Πώς ακριβώς εργαστήκατε και συνεργαστήκατε; Πώς επιλέξατε και χρησιμοποιήσατε τις φωτογραφίες;

Λέανδρος: Πριν από δύο και κάτι χρόνια, συζητούσαμε με τον Αντώνη για μια έκδοση που ατύχησε. Σε δεύτερο χρόνο πρότεινε να επιμείνουμε και να κάνουμε κάτι πάνω σε φωτογραφίες και εικονογραφήσεις του. Μου έστειλε ένα πακέτο φωτογραφίες και πειραματίστηκα με το θέμα της μίξης των μέσων. Μετά από πολλές δοκιμές, αποφάσισα να μην επέμβω καθόλου στις φωτογραφίες γιατί μου άρεσαν ως έχουν. Διάλεξα βάσει των διαχρονικών κολλημάτων μου μερικές και παράγγειλα στον Αντώνη -που γνωρίζει καλά τη δουλειά μου- ανάλογες φωτογραφίες. Σκοτεινές, νυχτερινές, αστικές και νεκρές, αποξενωμένες. Του εξήγησα, μέσω κάποιων βιντεοκλίπ, τι σκεφτόμουν. Pop-Apocalyptic, έρημα αστικά τοπία, γκέτο, τέρατα, θάνατο, σήψη και παρακμή και μια σχετική μεταφυσική ατμόσφαιρα, ένα παιχνίδι με την ποπ κουλτούρα του τρόμου και εννοείται, ως κερασάκι και θεμέλιο, τα πολιτικά χαρακτηριστικά. Μετά, ακολούθησαν τα κείμενα του Αντώνη που κυρίως ακολουθούσαν τις εικονογραφήσεις και προσαρμόζονταν στις αλλαγές τους. Ηταν μια διετία χωρίς deadline και πίεση. Βλέποντας σταδιακά τα κείμενα, έμμεσα, προσαρμόστηκα και εγώ σε αυτά. Επίσης, έπαιξε ρόλο και το σταδιακό στήσιμο της έκδοσης, το layout, που μας κατηύθυνε και επηρέασε και τους δύο, μερικώς.

Αντώνης: Τις φωτογραφίες προσπάθησα να τις σκεφτώ σαν καμβάδες στα σκίτσα του Λέανδρου, έστω κι αν αυτά δεν τα είχα δει ακόμα. Βοήθησε, όντως, πως γνωρίζω καλά τη δουλειά του Λέανδρου, πως γενικά αποφεύγω -κατά βάση ντρέπομαι- να βγάζω φωτογραφίες που να περιλαμβάνουν ανθρώπους. Οσο για τα κείμενα, αυτά ακολούθησαν χρονικά τόσο τις φωτογραφίες όσο και τα σκίτσα. Σκοπός, μέσα από αυτά, είναι να δοθεί ένα χαρακτηριστικό των κόμικς και συγκεκριμένα η ασυνέχεια μεταξύ των καρέ, αυτό το μαγικό κενό μεταξύ τους που επιτρέπει στον καθένα να το συμπληρώσει όπως αυτός θέλει. Μια αντίστοιχη λογική ακολουθούν και τα κείμενα.

Αν και το βιβλίο σας είναι μια ακριβή παραγωγή, έγχρωμη και τυπωμένη σε καλό χαρτί, δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Τι σας ώθησε σε αυτό;

Λέανδρος και Αντώνης: Είναι αυτο-έκδοση ως Skewed Press, κάτι καθόλου πρωτοφανές για τους δυο μας, έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν σε πολιτικές ή μη έντυπες αυτοεκδόσεις και μαζί και χώρια. Οι κινηματικοί χώροι (καταλήψεις, στέκια κ.λπ.) θα κρατούν όλο το κέρδος για τους σκοπούς και τις ανάγκες τους ή την ίδια την υποστήριξή τους, και όσον αφορά τα βιβλιοπωλεία, οποιοδήποτε πλεόνασμα θα ακολουθήσει την ίδια κινηματική, κοινωφελή διαδρομή. Το συμφωνήσαμε με τη μία, και κάπου μεταξύ πάθους και βίτσιου είπαμε να το κάνουμε και όφσετ και με καλό βαρύ χαρτί και με πέμπτο μελάνι στο εξώφυλλο γιατί θέλαμε ένα DIY που να δίνει κάτι καλύτερο από το mainstream, τουλάχιστον σε επίπεδο παραγωγής στην κατώτερη δυνατή τιμή. Οπότε αποφασίσαμε να το κοστολογήσουμε στα Τάρταρα, έτσι, για το γαμώτο της υπόθεσης.