Λογοτεχνία μπορούν να γίνουν μόνο τα χωνεμένα βιώματα

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία, ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα ο Ακης Παπαντώνης απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός κι εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Εφευρίσκω (θέλω να ελπίζω) διαφορετικούς τρόπους να γράφω και να ξαναγράφω το ίδιο βιβλίο, αυτό που μιλά για τα ψέματα τα οποία αναπαράγουν τόσο πειστικά οι μνήμες μας.

● Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Μία απάντηση θα ήταν η επιστήμη μου, η Βιολογία, που είτε το θέλω είτε όχι παρεισφρέει στα γραπτά μου. Μια άλλη: οι δυο γιοί μου, που όσο μακραίνουν οι σκιές τους, τόσο φωτίζομαι.

● Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;

Εδωσα πριν λίγο καιρό στην εκδότριά μου, τη Γιώτα Κριτσέλη της Κίχλης, μία συλλογή ποιημάτων με τον τίτλο bildungsroman. Την παρέδωσα με μεγάλο δισταγμό, ακόμη δεν ξέρω πώς νιώθω για το βιβλίο αυτό. Θα κυκλοφορήσει όμως εντός του 2021... Εχω, επίσης, ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα στον υπολογιστή μου, γραμμένο πριν το πρώτο μου βιβλίο, το οποίο δεν θα εκδοθεί ποτέ.

● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου...

Τα διηγήματα της συγκεντρωτικής έκδοσης Ασκήσεις Μνήμης (Πόλις, 2008) του πρόωρα χαμένου Τάσου Χατζητάτση· Ο Δρόμος του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Καστανιώτης, 2007) διαβασμένος πρώτη φορά σε μια υπερατλαντική πτήση· τα ποιήματα του Ρέιμοντ Κάρβερ που μετέφρασα και μόλις κυκλοφόρησαν στην ανθολογία Εκεί που είχαν ζήσει (Κίχλη, 2020).

● Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Εχουν υπάρξει και οι μεν και οι δε. Εξάλλου, όταν το βιβλίο αφήσει το (ηλεκτρονικό πια) συρτάρι σου, ανήκει σε όποιον κάνει τον κόπο να το διαβάσει και στην κρίση του. Η συντεταγμένη κριτική πάντως -η κριτική με ερείσματα αν θέλετε, θετική ή αρνητική- δεν μπορεί παρά να είναι χρήσιμη.

● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;

Από τους ζώντες, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος και —για να μην αδικήσω κάποιον από τους κοντινούς μου φίλους που γράφουν— ο Γιάννης Αστερής· από τους τεθνεώτες, ο Δημήτρης Χατζής και ο Χρήστος Βακαλόπουλος, αντίστοιχα.

● Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Δύσκολο να πει κανείς, ειδικά αν μένει εκτός Ελλάδας όπως εγώ. Ολα θα κριθούν με σιγουριά μόνο εκ των υστέρων. Εχω πάντως καλούς φίλους που είναι και καλοί συγγραφείς και με τους οποίους μοιράζομαι όσα γράφω - κι εκείνοι με μένα. Δεν θα μπορούσα χωρίς αυτό τον διάλογο.

● Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Σίγουρα δεν είναι λόγω έλλειψης ποιότητας. Οι ξένες αγορές όμως απαιτούν διαρκή, επίμονη και συντονισμένη προσπάθεια ώστε μια «μικρή γλώσσα» όσο η δική μας να διαχυθεί, να βρει μεταφραστές και αναγνώστες. Αυτό δεν δρομολογήθηκε ποτέ σοβαρά στην Ελλάδα. Είναι, πιστεύω, καιρός.

● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Η γλώσσα και ο τρόπος ενημέρωσης νομίζω όχι, άλλωστε βρίσκω πως συχνά ευτελίζονται· η πολιτική συγκυρία, φανερά ή υποδόρια, ναι. Μένω όμως πιστός στην πεποίθηση πως λογοτεχνία μπορούν να γίνουν μόνο τα χωνεμένα βιώματα, όχι οι εν βρασμώ τοποθετήσεις απέναντι στην τρέχουσα πραγματικότητα.

● Σας απασχολεί αν, μετά θάνατον, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Με απασχολεί να καταφέρουν τα βιβλία μου να συνομιλήσουν με τους αναγνώστες, είτε βρίσκομαι εν ζωή είτε όχι. Με απασχολεί όμως περισσότερο κάτι που περιγράφει ο Κάρβερ σ’ ένα ποίημά του: «[...] Φόβος μήπως ξυπνήσω και σε βρω να λείπεις./ Φόβος μήπως δεν αγαπήσω και φόβος πως δεν αγαπώ αρκετά./ Φόβος πως ό,τι αγαπώ θα αποδειχθεί θανάσιμο γι’ αυτούς που αγαπώ./ Φόβος θανάτου./ Φόβος μήπως ζήσω για πολύ./ Φόβος θανάτου./ Αυτό το είπα.»

📍 Ο Ακης Παπαντώνης (Αθήνα, 1978) σπούδασε Βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Göttingen. Εχει εκδώσει τα πεζά Καρυότυπος (Κίχλη, 2014) και Ρηχό νερό, σκιές (Κίχλη, 2019). Εχει μεταφράσει τα πεζά του Μιροσλάβ Πένκοφ (Αντίποδες, 2016 και 2018) και ποιήματα του Ρέιμοντ Κάρβερ (Κίχλη, 2020). Το 2015 τιμήθηκε από το ηλεκτρονικό περιοδικό Αναγνώστης με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Πεζογράφου.