Στο «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον ΙΙ» και οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων

Στρωμένος με... αγκάθια είναι ο δρόμος για τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων οι οποίοι επιθυμούν να υπαχθούν στο νέο «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον». Απαραίτητη προϋπόθεση για να κάνει κάποιος χρήση των ευνοϊκών διατάξεων του προγράμματος είναι να έχει νομιμοποιήσει οποιαδήποτε πολεοδομική παράβαση στο ακίνητό του, έχοντας μάλιστα αποπληρώσει στο σύνολό του το οφειλόμενο πρόστιμο.

Αυτό όπως επισημαίνει η "Δημοκρατία" πρακτικά σημαίνει ότι μόνο όσοι έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία μπορούν να κάνουν αίτηση για το πρόγραμμα. Αντίθετα, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που έχουν υπαχθεί στους νόμους για την τακτοποίηση αυθαιρέτων, αλλά οι δόσεις του προστίμου «τρέχουν», αποκλείονται αυτόματα από αυτό. Οσοι, μάλιστα, επιχειρήσουν να ενταχθούν και να λάβουν επιδότηση χωρίς να έχουν τακτοποιήσει πλήρως τα αυθαίρετά τους κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, αν διαπιστωθεί στους ελέγχους η ανακρίβεια των στοιχείων.

Το πρόγραμμα, καλύπτει λοιπόν μόνο κτίρια που έχουν κατασκευαστεί με νόμιμη οικοδομική άδεια. Εξαίρεση αποτελούν τα αυθαίρετα που έχουν νομιμοποιηθεί, εξοφλώντας το προβλεπόμενο πρόστιμο.

Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στον οδηγό εφαρμογής του «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ», επιλέξιμη είναι η μονοκατοικία / πολυκατοικία / μεμονωμένο διαμέρισμα που πληροί τα ακόλουθα:

• Χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της πλέον πρόσφατης (πριν από την υποβολή της αίτησης) εκκαθαρισμένης δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1), του προσώπου που τη χρησιμοποιεί.
• Υφίσταται νόμιμα. Στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης της κατοικίας δεν διαθέτει οικοδομική άδεια ή αυτή δεν ανταποκρίνεται στην τρέχουσα κατάσταση της κατοικίας, θα πρέπει να προσκομισθεί σχετικό νομιμοποιητικό έγγραφο, από το οποίο να προκύπτει ότι η εν λόγω κατοικία υφίσταται νόμιμα.
• Εχει καταταχθεί βάσει του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης που έχει εκδοθεί μετά τις 26 Νοεμβρίου 2017 σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Δ.
• Δεν έχει κριθεί κατεδαφιστέα.

Κάθε φυσικό πρόσωπο που επιθυμεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα πρέπει αρχικά να ελέγξει εάν είναι «επιλέξιμος ωφελούμενος» και εάν η ιδιοκτησία του μπορεί να θεωρηθεί «επιλέξιμη κατοικία».

Στη συνέχεια πρέπει να μεριμνήσει για την εξασφάλιση κωδικών πρόσβασης στην εφαρμογή TAXISnet. Επισημαίνεται ότι δεν υφίσταται δυνατότητα υποβολής αίτησης στο πρόγραμμα για φυσικά πρόσωπα που δεν είναι πιστοποιημένα μέσω της ανωτέρω εφαρμογής και δεν έχουν κωδικούς πρόσβασης σε αυτή. Στη συνέχεια ο οδηγός ξεκαθαρίζει ρητά ποια αυθαίρετα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν χρήση του προγράμματος: «Σε περίπτωση που υπάρχουν εκκρεμότητες νομιμοποίησης / τακτοποίησης στο ακίνητο, θα πρέπει να διευθετηθούν πριν την υποβολή της αίτησης. Επισημαίνεται ότι θα πρέπει να έχει εκδοθεί βεβαίωση περαίωσης, από την οποία να προκύπτει η ολοκλήρωση της διαδικασίας καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου της δηλούμενης κατασκευής ή χρήσης».

Κοινώς, κάθε ακίνητο στο οποίο υπάρχουν πολεοδομικές παραβάσεις που δεν έχουν νομιμοποιηθεί με εξοφλημένο το σύνολο του προστίμου πριν από την υποβολή αίτησης αποκλείεται αυτόματα από το νέο «Εξοικονομώ»!

Ιδιαίτερη προσοχή

Οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων που επιθυμούν να υποβάλουν αίτηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, καθώς αν δηλώσουν ανακριβή στοιχεία ενδέχεται να το πληρώσουν ακριβά. Δεν μπορούν να υποβάλουν αίτηση έχοντας σε εκκρεμότητα δόσεις του ειδικού προστίμου νομιμοποίησης, καθώς ο οδηγός του προγράμματος αναφέρει κατηγορηματικά πως το ποσό πρέπει να έχει εξοφληθεί πριν από την υποβολή της αίτησης. Αν δηλώσουν ψευδώς ότι το πρόστιμο έχει εξοφληθεί, προκειμένου να μπορέσουν να υπαχθούν στο «Εξοικονομώ», κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, ενώ θα υποχρεωθούν να επιστρέψουν και τα χρήματα που έλαβαν ως επιδότηση για τις εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης.

Μπορεί κατά το στάδιο υποβολής της αίτησης να μην απαιτείται προσκόμιση φυσικού φακέλου με δικαιολογητικά (τα δικαιολογητικά επισυνάπτονται από τον υποψήφιο ηλεκτρονικά), η αίτηση αυτή όμως επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης του άρθρου 8 του ν. 1599/1986 (ΦΕΚ Α 75) για τα στοιχεία που αναφέρονται σε αυτήν και τα υποβαλλόμενα με αυτή δικαιολογητικά.

Η ανακρίβεια των στοιχείων που δηλώνονται στην αίτηση επισύρει τις προβλεπόμενες κυρώσεις. Σε περίπτωση κατά την οποία, σε οποιοδήποτε στάδιο υλοποίησης του έργου ή μετά την ολοκλήρωση του έργου, διαπιστωθεί, βάσει ελέγχων που διενεργούν τα αρμόδια όργανα, η μη ορθή υλοποίηση του έργου, το Ελληνικό Δημόσιο προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την ανάκληση ή την τροποποίηση της απόφασης υπαγωγής και συνακόλουθα για τη δημοσιονομική διόρθωση και την ανάκτηση των κινήτρων του ιδιοκτήτη από τις αρμόδιες Αρχές, πλέον τόκων σε περίπτωση κρατικής ενίσχυσης ή την αναπροσαρμογή αυτών. Πέρα, δηλαδή, από τις κυρώσεις που σε περίπτωση πολεοδομικής παράβασης βαρύνουν τόσο τον ιδιοκτήτη του ακινήτου όσο και τον σύμβουλο του έργου (μηχανικό), οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων θα υποχρεωθούν να επιστρέψουν πίσω στο Δημόσιο τα χρήματα της επιδότησης και μάλιστα με τόκο.

Φορολογικά κίνητρα προτείνει η ΠΟΜΙΔΑ

Αξιολογώντας το νέο «Εξοικονομώ», η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων εκτιμά πως το πρόγραμμα θα έπρεπε να προβλέπει την ενεργειακή αναβάθμιση με επιστροφή φόρου ίση με το 50% της αξίας του έργου. Σύμφωνα με την ΠΟΜΙΔΑ, η παροχή φορολογικών κινήτρων για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών αντί επιδοτήσεων είναι συντριπτικά πιο συμφέρουσα στην πλειονότητα των περιπτώσεων τόσο για το Δημόσιο όσο και για τους ιδιοκτήτες.

Οπως εξηγεί, με αυτόν τον τρόπο, κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να συμμετάσχει άμεσα γιατί δεν θα υπόκειται σε αριθμητικό περιορισμό δικαιούχων ιδιοκτητών, όπως το «Εξοικονομώ», οι δυνατότητες του οποίου είναι σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του κτιριακού δυναμικού. Παράλληλα, αποκτούν κίνητρα για αναβάθμιση και οι ιδιοκτήτες εκμισθούμενων κατοικιών, καθώς η μείωση του ενεργειακού κόστους ωφελεί τον ενοικιαστή και όχι τον ιδιοκτήτη, που καλείται να χρηματοδοτήσει τις εργασίες.

Παράλληλα, δεν εκτίθεται ο ιδιοκτήτης σε μεγάλο βαθμό κινδύνου από τη μη έγκριση των δαπανών, όπως μπορεί να συμβεί με το πρόγραμμα «Εξοικονομώ», ενώ το Ελληνικό Δημόσιο όχι μόνο δεν θα χάσει από την εφαρμογή της, αλλά θα κερδίσει σε φορολογικά έσοδα, απασχόληση και εξοικονόμηση ενέργειας.

Αναλυτικά, για εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης καθαρής αξίας 25.000 ευρώ (12.500 ευρώ κόστος υλικών και 12.500 ευρώ καθαρή αμοιβή εργασίας) το τελικό κόστος, αφού προστεθούν οι φορολογικές, ασφαλιστικές κ.λπ. επιβαρύνσεις, διαμορφώνεται σε 53.645 ευρώ. Το ποσό αυτό επιδοτείται μέσω του «Εξοικονομώ» κατά 25%-70%, ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση και το ύψος του εισοδήματος. Στην περίπτωση της «μαύρης» συναλλαγής το κόστος για τον ιδιοκτήτη είναι 27.240 ευρώ και το Δημόσιο χάνει τα έσοδα από φόρους και εισφορές. Αν εφαρμοστεί το μοντέλο της φοροαπαλλαγής που προτείνει η ΠΟΜΙΔΑ, ο ιδιοκτήτης θα πληρώσει τελικά 26.822 ευρώ (αφού από το κόστος της αναβάθμισης αφαιρείται η φοροαπαλλαγή 50%) και το Δημόσιο θα εισπράξει 29.395 ευρώ από φόρους και εισφορές στα υλικά και στην εργασία. Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» γίνεται ευνοϊκότερο για τον ιδιοκτήτη μόνο στις περιπτώσεις που η επιδότηση είναι 60% ή 70%, δηλαδή για πολύ χαμηλές εισοδηματικές κατηγορίες για τις οποίες η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι εκ των πραγμάτων δύσκολη.

Τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις ένταξης για επιδότηση

Το νέο πρόγραμμα παρέχει χρηματοδότηση για την υλοποίηση παρεμβάσεων, με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιακό κτιριακό τομέα, τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και κατά συνέπεια του ενεργειακού κόστους των νοικοκυριών, με ιδιαίτερη μέριμνα για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Οι διαθέσιμοι πόροι από το ΕΣΠΑ 2014-2020 ανέρχονται σε περίπου 250.000.000 ευρώ, ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών κεφαλαίων, αναμένεται να ανέλθει στα 500.000.000 ευρώ. Στο «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον ΙΙ» μπορούν να ενταχθούν μονοκατοικίες, πολυκατοικίες και μεμονωμένα διαμερίσματα, τα οποία διαθέτουν οικοδομική άδεια ή άλλο νομιμοποιητικό έγγραφο. Ειδικά οι πολυκατοικίες έχουν δικαίωμα ένταξης στο πρόγραμμα, για τις οποίες θα ισχύει ότι η καθεμία θα λογίζεται ως μία κατοικία, ως μία μονάδα.

Στο νέο πρόγραμμα δύναται να συμμετέχουν μόνο φυσικά πρόσωπα που έχουν δικαίωμα κυριότητας ή επικαρπίας σε επιλέξιμη κατοικία, με ατομικό (για άγαμο) ή οικογενειακό (για έγγαμο) εισόδημα που δεν ξεπερνά τα 40.000 ή τα 50.000 ευρώ, αντίστοιχα. Αν δεν ξεπερνά αυτό το πλαφόν, τότε το ποσοστό της επιδότησής του θα εξαρτάται από την εισοδηματική κατηγορία στην οποία εντάσσεται και το οποίο είναι 60% για ατομικό εισόδημα έως 10.000 ευρώ και 40% για ατομικό εισόδημα από 15.000 έως 20.000 ευρώ. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται κατά 5% για κάθε προστατευόμενο μέλος, χωρίς ωστόσο να μπορεί να ξεπεράσει το 70%. Προτεραιότητα δηλαδή δίνεται στην ένταξη οικογενειών με παιδιά (5% για κάθε ανήλικο μέλος, έως και δύο παιδιά) και νοικοκυριών με χαμηλά εισοδήματα.

Το ανώτατο ποσό επιδότησης που μπορούν να λάβουν οι δικαιούχοι για μία παρέμβαση συνολικού ύψους 25.000 ευρώ είναι 17.500 ευρώ. Το ανώτατο ύψος των δανείων καθορίζεται σε 25.000 ευρώ (δηλαδή 250 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο κατ’ ανώτερο), ενώ η διάρκεια αποπληρωμής κυμαίνεται από 4 έως 6 χρόνια. Ο τελικός ωφελούμενος μπορεί να ζητήσει προκαταβολή σε ποσοστό 70% του αρχικού επιλέξιμου προϋπολογισμού παρεμβάσεων. Οι δόσεις του δανείου θα είναι μηνιαίες τοκοχρεολυτικές και το επιτόκιο σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια του δανείου.

Οι ενδιαφερόμενοι πολίτες θα μπορούν να συμπληρώνουν την αίτηση ένταξής τους στο πρόγραμμα, μέσω της ειδικής ιστοσελίδας και της ειδικής πλατφόρμας του προγράμματος, όπου και θα ελέγχουν αν τηρούν τα παραπάνω κριτήρια. Σημειώνεται ότι οι αιτήσεις γίνονται μόνο ηλεκτρονικά και η ηλεκτρονική αίτηση θα επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης. Μέσω της ηλεκτρονικής αίτησης, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να επιλέγουν αν θα ζητήσουν χορήγηση δανείου ή όχι. Στη συνέχεια, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής, θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό στον οποίο θα απευθυνθούν, χωρίς να χρειάζεται η φυσική τους παρουσία, ο οποίος στη συνέχεια θα εξετάζει την πιστοληπτική τους ικανότητα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη στο πρόγραμμα είναι η διενέργεια ενεργειακής επιθεώρησης από ενεργειακό επιθεωρητή, ο οποίος και θα εκδίδει το απαιτούμενο Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης. Στη συνέχεια, οι παρεμβάσεις θα επιλέγονται σύμφωνα με τα ευρήματα/αποτελέσματα της επιθεώρησης, με στόχο την επίτευξη της μέγιστης εξοικονόμησης ενέργειας και τη μέγιστη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών. Μετά την υλοποίηση των παρεμβάσεων, θα διεξάγεται δεύτερη ενεργειακή επιθεώρηση ώστε να ελέγχεται κατά πόσο έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που είχαν τεθεί και, κατά συνέπεια, η αντίστοιχη επιχορήγηση. Πρέπει να σημειωθεί ότι το κόστος του ενεργειακού επιθεωρητή θα καλύπτεται από το πρόγραμμα.