Αισθησιακά ρόδα με κοφτερές λάμες σε μπαρόκ φόντο

Ηταν Δευτέρα 2 Νοέμβρη. Συγκλονισμένοι παρακολουθήσαμε μέσα από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία με έκτακτη ενημέρωση αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα ακόμα μια δολοφονική, τρομοκρατική επίθεση φονταμενταλιστών ισλαμιστών στο κέντρο της Ευρώπης, στην καρδιά της Βιέννης, πρωτεύουσας της Αυστρίας, αυτής της χώρας που μετρά μόλις 0,01% εγκληματικότητα.

Πλήθος κόσμου βρισκόταν έξω στους δρόμους της αυστριακής πρωτεύουσας για να απολαύσει την τελευταία βραδιά στην πόλη πριν από το δεύτερο λοκντάουν -λόγω της πανδημίας- που ξεκίνησε την επόμενη ημέρα. Εικόνες τρόμου με νεκρούς και τραυματίες και στόχο απλούς ανθρώπους, με σκοπό τον φόβο, ο οποίος απλώνεται πλέον σε ολόκληρη την Ευρώπη μετά τα τελευταία τυφλά αιματηρά χτυπήματα.

Αλλάζει η καθημερινότητά μας, κάθε μέρα που περνά γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. Τρομοκρατία, θάνατος, οικονομική ύφεση, υπόγειοι εξουσιαστικοί πόλεμοι, σοβινιστικές απειλές, το δεύτερο, ισχυρότερο κύμα της πανδημίας, τα εμβόλια και τα ακριβά φάρμακα που καθυστερούν και δεν έρχονται, όλα απλώνονται απειλητικά και τυλίγουν ασφυκτικά την ανθρωπότητα που κρατά την ανάσα της σε απόγνωση. Ολοι προσμένουμε μια ακτίνα αισιοδοξίας για να ξορκίσουμε το κακό, για να αναπνεύσουμε ελεύθερα, να πετάξουμε τις μάσκες που κρύβουν τα συναισθήματα και να αγκαλιαστούμε με τον διπλανό μας με αλληλεγγύη και κατανόηση για να προχωρήσουμε στο μέλλον.

Τέτοια εποχή κανονικά θα έπρεπε να μετράμε αντίστροφα τις μέρες μέχρι τις χριστουγεννιάτικες διακοπές. Το γνωστό πολυκατάστημα με τα παιδικά παιχνίδια κανονικά θα έπρεπε ήδη να είχε εισβάλει με την κιτς πινελιά του στη ζωή μας και να μας βομβάρδιζε με το σλόγκαν του μέσα από γιγαντοαφίσες και μίντια. Τώρα θα σχεδιάζαμε πρωτοχρονιάτικα ρεβεγιόν με οικογένεια και αγαπημένους, θα τρέχαμε στα στολισμένα μαγαζιά για να διαλέξουμε δώρα, να προγραμματίσουμε αγορές και θα σχεδιάζαμε ταξίδια αναψυχής σε αγαπημένους προορισμούς. Η αλήθεια είναι πως μια φορά θα πρέπει να ζήσεις τα βιενέζικα Χριστούγεννα, εντυπωσιακά, αριστοκρατικά, πασπαλισμένα με χρυσόσκονη, χιλιάδες λαμπιόνια, λες και ξεπετάχτηκαν από τα παιδικά μας όνειρα.

Η Βιέννη. Κομβικό σημείο που ενώνει με μαεστρία τη Δύση με τα ανατολικά τμήματα της Γηραιάς Ηπείρου. Ιδρύθηκε από Κέλτες και αποτέλεσε έδρα της δυναστείας των Αψβούργων. Τον 16ο και τον 17ο αιώνα δύο οθωμανικές εισβολές σταμάτησαν ακριβώς έξω από την πόλη. Χτισμένη στις όχθες του Δούναβη, είναι ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια αυτού του φυσικού δρόμου που συνδέει χώρες και πολιτισμούς.

Πρωτεύουσα της Αυστριακής και αργότερα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, διαθέτει ογκώδη επιβλητικά κτίρια, τεράστια παλάτια και θερινά ανάκτορα με αρχιτεκτονική χλιδής και καταπράσινα πάρκα με πλούσιους υπέροχους κήπους. Είναι η πόλη της μουσικής, του Γιόζεφ Χάιντν, του Μπετόβεν, του Μότσαρτ, με μεγάλες σάλες όπου τα ζευγάρια ακροπατώντας στροβιλίζονται σε γοργό ρυθμό βαλς, με τους ήχους του «Γαλάζιου Δούναβη» γραμμένου από τον υιό Γιόχαν Στράους.

Βιέννη, η αγαπημένη πόλη της μελαγχολικής πριγκίπισσας Σίσι που έγινε αυτοκράτειρα, με τη μορφή και το πνεύμα της να το λατρεύουν ακόμη και σήμερα οι Βιεννέζοι. Μια πόλη με αριστοκρατικό αέρα γεμάτη με ελεύθερο πνεύμα, που μετέτρεψε μοναδικά αρχιτεκτονήματα σε σύγχρονα μουσεία για να στεγαστούν μοναδικές συλλογές έργων τέχνης, πολιτιστικές δραστηριότητες και πρωτοποριακές παρουσιάσεις καλλιτεχνικών δρώμενων με αναφορές στην παγκόσμια τέχνη.

Ενα από τα ξακουστά μουσεία της αυστριακής πρωτεύουσας είναι το Ανάκτορο Μπελβεντέρε. Ενα εμβληματικό σημείο αναφοράς στην ιστορία της χώρας. Τα υπέροχα κτίσματά του ανεγέρθηκαν ως θερινό καταφύγιο του πρίγκηπα Ευγένιου της Σαβοΐας (1663-1736), που υπήρξε ο βασικός πρωταγωνιστής των νικηφόρων αγώνων στο τέλος του 17ου αιώνα οι οποίοι που οδήγησαν στη συντριβή των Τούρκων που είχαν προχωρήσει στο κέντρο της Ευρώπης.

Αποτελείται από δύο μπαρόκ παλάτια (το Ανω Μπελβεντέρε, που είναι η έδρα της «Αυστριακής Πινακοθήκης» και φιλοξενεί τις μόνιμες συλλογές, και το Κάτω Μπελβεντέρε, που φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις), έναν πορτοκαλεώνα, τους στάβλους, αλλά και τους εντυπωσιακούς κήπους που περικυκλώνουν αυτά τα υπέροχα ιστορικά κτίρια. Μεταξύ άλλων σ’ αυτό το παλάτι υπογράφτηκε η συνθήκη ανεξαρτησίας της νεότερης Αυστρίας μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Στο εντυπωσιακό Ανω Μπελβεντέρε όπου μάλιστα φιλοξενείται η συλλογή του Γκούσταβ Κλιμτ (1862-1918), του διασημότερου Αυστριακού ζωγράφου που βέβαια υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Απόσχισης (Sezession) αλλά και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό, υπάρχει μια υπέροχη αίθουσα που ονομάζεται Carlone Hall ή Painted Hall.

Το όνομά της το πήρε από τον δημιουργό της, τον δάσκαλο της τοιχογραφίας και περιπλανώμενο καλλιτέχνη με καταγωγή από τη βόρεια Ιταλία Carlo Innocenzo Carlone (1686-1775). Ζωγράφισε την εντυπωσιακή τοιχογραφία στην οροφή, την οποία ονόμασε «Triumph of Aurora» (1722/23) (Ο θρίαμβος της Αουρόρα). Στη ρωμαϊκή μυθολογία, η Αουρόρα είναι η προσωποποίηση της αυγής, η οποία απεικονίζεται σαν μια όμορφη γυναίκα που πετάει πάνω από τον ουρανό αναγγέλλοντας την άφιξη του ήλιου. Αντιστοιχεί στην ελληνική θεότητα Ηώ, αδελφή του Ηλιου και της Σελήνης, κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας.

Η αριστουργηματική αίθουσα, αρχιτεκτονικά διακοσμημένη με μάρμαρα, γύψινα ανάγλυφα, επίχρυσα, εσοχές και νωπογραφίες, δημιουργεί «οπτικές απάτες» που περίτεχνα σχεδίασαν και κατασκεύασαν οι Ιταλοί Marcantonio Chiarini (1652-1730) και Gaetano Fanti (1687-1759).

Τα τελευταία χρόνια στην αίθουσα παρουσιάζεται η σειρά «Carlone Contemporary» με σύγχρονα έργα καλλιτεχνών για διάστημα έξι μηνών.

Αυτήν την εποχή παρουσιάζεται το έργο της Αυστριακής καλλιτέχνιδας πολυμέσων Renate Bertlmann (1943), μια εξαιρετική δημιουργία που παρουσιάστηκε στο αυστριακό περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας 2019, ένα ονειρικό χωράφι γεμάτο τριαντάφυλλα.

Στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας η Bertlmann δημιούργησε μια πολυτμηματική εγκατάσταση με τίτλο «Discordo Ergo Sum», αναδιατυπώνοντας το φιλοσοφικό δίλημμα «σκέφτομαι, επομένως υπάρχω». Η καλλιτέχνις προσπαθεί να ακυρώσει την υπεροχή του λογοκεντρισμού και να περιγράψει τον εαυτό της μέσα από μια επαναστατική αντίληψη. Η εγκατάσταση αποτελούνταν από 312 γυάλινα τριαντάφυλλα με λεπίδες ξυραφιού να αναδύονται από τα μπουμπούκια, ευθυγραμμισμένα ακριβώς σε ευθείες σειρές στην εξωτερική αυλή του αυστριακού περιπτέρου, παρουσιάζοντας ένα αισθητικό καλλιτεχνικό σχόλιο, καθιστώντας την υπαρξιακή αμφιθυμία της ανθρώπινης ύπαρξης με εμφανή τη διαφορά σε μορφή και περιεχόμενο.

Τώρα στο Ανω Μπελβεντέρε και μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2021 μια νέα εκδοχή της φανταστικής εγκατάστασης παρουσιάζεται στην αίθουσα Carlone. Τα κόκκινα γυάλινα τριαντάφυλλα Murano, οπλισμένα με κοφτερές λάμες, αυστηρά τοποθετημένα σε σειρές, κρατιούνται με πλέγμα στο πάτωμα και συνομιλούν με την πλούσια τοιχογραφία στην οροφή. Αυτή η παράθεση ευθραυστότητας και επιθετικότητας αντικατοπτρίζει τη δυαδικότητα που απεικονίζεται και στις μπαρόκ τοιχογραφίες.

Τα φαινομενικά εύθραυστα άνθη δεν είναι χωρίς προστασία. Είναι οπλισμένα με λεπίδες που προεξέχουν από καθεμία από τις κεφαλές των λουλουδιών τους. Στην πραγματικότητα, τα αισθησιακά λουλούδια αποτελούν απειλή.

Η Renate Bertlmann γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στη Βιέννη. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Οξφόρδης το 1962/63 και στη συνέχεια στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, όπου συνέχισε να εργάζεται ως λέκτορας. Επηρεασμένη από το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1970, έγινε ενεργό μέλος του IntAkt (International Action Group of Women Artists) και συνεχίζει να εξερευνά με το έργο της αυτά τα κοινωνικά ζητήματα και προβλήματα.

Η δουλειά της περιλαμβάνει φιλμ, φωτογραφία, κολάζ, σχέδια, παραστάσεις, αντικείμενα τέχνης και εγκαταστάσεις. Ως προσωπικότητα λοιπόν της φεμινιστικής πρωτοπορίας, έχει αναπτύξει ένα ξεχωριστό, σεβαστό και ασυμβίβαστο έργο τα τελευταία 50 χρόνια. Το 2007, της απονεμήθηκε το Βραβείο Καλών Τεχνών της Βιέννης και το 2017, το Μεγάλο Αυστριακό Κρατικό Βραβείο. Τα έργα της βρίσκονται και ταξιδεύουν σε μουσεία και γκαλερί σε ολόκληρο τον κόσμο.

Από τον τοιχογραφημένο αρχαίο κόσμο των θεών οι σύγχρονοι καλλιτέχνες με το θαυμαστό έργο τους γεφυρώνουν με μαεστρία το εικονογραφικό μπαρόκ με το σήμερα και τις νέες εννοιολογικές καλλιτεχνικές τάσεις. Αντιφάσεις, αντιθέσεις, επιθετικότητα, αισθησιασμός, ευθραυστότητα και προστασία. Η καθημερινότητα και η ζωή με εννοιολογικούς όρους κλεισμένες σε μια αίθουσα, που όμως σκιρτάει καθώς φυσά ανάμεσα στα άνθη ο ζωογόνος αέρας της δημιουργίας, φέρνοντας το υπέροχο άρωμα της ανανέωσης και της ελευθερίας.

📍 «Renate Bertlmann: Carlone Contemporary», στο Ανω Ανάκτορο Μπελβεντέρε της Βιέννης. Μέχρι 31 Ιανουαρίου 2021.

📍 Μένουμε σπίτι, μένουμε ασφαλείς! Λόγω της πανδημίας ξεναγούμαστε και απολαμβάνουμε διαδικτυακά συλλογές, εκθέσεις και εκδηλώσεις εδώ.