Οι παρανομίες στον έλεγχο των φυλακών

Τους τελευταίους μήνες ανακοινώνεται συχνά -και εν μέσω πανδημίας- από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και τη γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής ότι στο πλαίσιο των ελέγχων που διενεργούνται στα καταστήματα κράτησης της χώρας πραγματοποιούνται έρευνες σε κελιά, θαλάμους και κοινόχρηστους χώρους, με διάφορα ευρήματα (απαγορευμένα είδη), και κατόπιν κινούνται οι προβλεπόμενες πειθαρχικές και ποινικές διαδικασίες.

Σύμφωνα με τα δελτία Τύπου, οι έρευνες πραγματοποιούνται από διαφορετικά σώματα και ομάδες κάθε φορά, ανεξαρτήτως της κατά νόμο αρμοδιότητάς τους. Συγκεκριμένα, κατά περίπτωση «ερευνούν»: σωφρονιστικοί υπάλληλοι μόνοι ή με τη συνδρομή της Ομάδας Αντιμετώπισης Εκνομων Ενεργειών (ΟΑΕΕ) της εξωτερικής φρουράς, άλλοτε μόνο εξωτερικοί φρουροί, άλλοτε οι Ομάδες Πρόληψης και Καταστολής της Εγκληματικότητας (ΟΠΚΕ) της ΕΛ.ΑΣ., άλλοτε οι Υπηρεσίες Ασφάλειας και Δίωξης Ναρκωτικών, άλλοτε εξωτερικοί φρουροί με αστυνομικούς της ΟΠΚΕ και της ομάδας ΔΙΑΣ κ.ά. Οι δε εισβολές γίνονται με τέτοια συχνότητα που πολύ δύσκολα η ηγεσία του υπουργείου μπορεί να επικαλεστεί ότι πρόκειται για μια έκτακτη έρευνα, ενώ κανένα δελτίο δεν αναφέρει τον λόγο της έρευνας.

Τι λέει ο νόμος

Σύμφωνα με τον Σωφρονιστικό Κώδικα και τον Εσωτερικό Κανονισμό, αρμόδιοι για τη διεξαγωγή τακτικών και έκτακτων ερευνών είναι αποκλειστικά οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι.

«Οταν συντρέχουν ειδικοί λόγοι και προκειμένου να προληφθεί η διατάραξη της τάξης και να αποτραπεί η τέλεση πειθαρχικών ή ποινικών παραβάσεων, διεξάγονται έκτακτες έρευνες από τον αρχιφύλακα ύστερα από διαταγή του διευθυντή ή και χωρίς αυτήν. Οι έρευνες αυτές συνίστανται στον λεπτομερή έλεγχο χώρων, προσώπων και πραγμάτων και διεξάγονται χωρίς να θίγεται η αξιοπρέπεια των κρατουμένων ή να προκαλείται φθορά στα προσωπικά τους αντικείμενα» (άρ. 10).

«Ο αρχιφύλακας μεριμνά για τη διατήρηση της τάξης και της ασφάλειας της φυλακής, επιβλέπει τη σωματική έρευνα κάθε κρατουμένου και προβαίνει σε τακτικές και έκτακτες έρευνες στους χώρους του καταστήματος (άρ. 57).

«Ο φύλακας ερευνά τα κελιά, τους θαλάμους και τους υπόλοιπους χώρους και ο φύλακας γενικών υπηρεσιών συμπράττει στις έρευνες» (άρ. 59).

Για τις αρμοδιότητες του προσωπικού της εξωτερικής φρουράς εντός των καταστημάτων κράτησης, οι κανονισμοί ορίζουν ότι ο διευθυντής, ο διοικητής της εξωτερικής φρουράς και ο αρχιφύλακας, αξιολογώντας κάθε έκτακτο γεγονός ή πληροφορία για επικείμενο περιστατικό που στρέφεται κατά της ασφάλειας του Καταστήματος, κινητοποιούν τις διαθέσιμες ομάδες εξωτερικών φρουρών οι οποίες φέρουν ήπια μέσα άμυνας. Οι εξωτερικοί φρουροί συνδράμουν το σωφρονιστικό προσωπικό σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, ενώ το προφορικό αίτημα επιβεβαιώνεται πάντοτε και εγγράφως. Ο Σωφρονιστικός Κώδικας επιτρέπει την παρέμβαση αστυνομικών δυνάμεων εντός των φυλακών μόνον όταν εκδηλώνεται «ομαδική απείθεια, στάση ή αντίσταση κρατουμένων σε νόμιμη διαταγή και ιδίως, στη διαταγή επιστροφής και εγκλεισμού στα κελιά» (άρθρο 65 παρ. 1 Ν. 2776/1999).

Παραμένει φυσικά αναπάντητο το ερώτημα για το ποια είναι η νόμιμη βάση της πραγματοποίησης ερευνών στα καταστήματα κράτησης κατά κύριο λόγο από όργανα της εξωτερικής φρουράς και από την ελληνική αστυνομία, όταν ο νόμος ορίζει ότι αυτά αποτελούν καθήκοντα του προσωπικού φύλαξης. Η εξωτερική φρουρά συνδράμει μόνο σε έκρυθμες καταστάσεις όταν υπάρχει ανάγκη διασφάλισης της τάξης και προστασίας των σωφρονιστικών υπαλλήλων.

Ο Σωφρονιστικός Κώδικας επιτρέπει την παρέμβαση αστυνομικών δυνάμεων εντός των φυλακών μόνον όταν εκδηλώνεται «ομαδική απείθεια, στάση ή αντίσταση κρατουμένων σε νόμιμη διαταγή και, ιδίως, στη διαταγή επιστροφής και εγκλεισμού στα κελιά» (άρθρο 65 παρ. 1 Ν. 2776/1999).

Αυτοί είναι οι κανονισμοί λειτουργίας τους οποίους γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια ο υπουργός Μ. Χρυσοχοΐδης και η γενική γραμματέας Σοφία Νικολάου. Το να μπαίνουν στα κελιά των απολύτως απροστάτευτων κρατουμένων, ακόμα και επί πανδημίας, οι διμοιρίες των ΕΚΑΜ και οι εξωτερικοί φρουροί είναι ο ιδανικός τρόπος για να πολλαπλασιάζεται ο κίνδυνος διασποράς και μετάδοσης. Και εδώ δεν μιλάμε πλέον για μια καραμπινάτη παρανομία, αλλά για εγκληματική ενέργεια.

Η Δικαιοσύνη και η πολιτεία οφείλουν άμεσα να ασχοληθούν με τις παρανομίες των μεθόδων έρευνας που διενεργούνται και να εξετάσουν αν και κατά πόσο διασφαλίζεται ότι επιχειρούν «χωρίς να θίγεται η αξιοπρέπεια των κρατουμένων ή να προκαλείται φθορά στα προσωπικά τους αντικείμενα», για ποιους λόγους γίνονται συστηματικά παρόμοιες έρευνες και πώς θεμελιώνεται η ανάγκη για να γίνουν.

Ακόμα και η Ομοσπονδία των Σωφρονιστικών Υπαλλήλων αγνοείται επιδεικτικά από τους πολιτικούς της προϊσταμένους και φυσικά από τα δελτία ειδήσεων, που ζητωκραυγάζουν σε κάθε εισβολή και για τα «λάφυρά» της: «Οταν επί προηγούμενης κυβέρνησης κατάσχονταν διάφορα παράνομα αντικείμενα, οι φυλακές χαρακτηρίζονταν ξέφραγο αμπέλι. Τώρα, η όποια κατάσχεση παρουσιάζεται ως επιτυχία και ως αποφυγή αιματοχυσίας. Είμαστε ενάντια στις όποιες υπερβολές, η υπερπροβολή τους όμως επί της ουσίας αποκρύπτει το πλήθος των εγκαταλειμμένων κελιών των μη δυνάμενων κρατουμένων».